ดาวดวงไหนคือดาวเหนือที่มนุษย์เอาไว้ใช้บอกทิศทาง

ในตำราเรียนสมัยมัธยม หลายคนอาจจะเคยได้ยิน
หรือน่าจะคุ้นหูกันดีกับดาวดวงหนึ่งที่เราเรียกกันว่า 'ดาวเหนือ'
ซึ่งชาวเรือหรือนักเดินทางใช้เพื่อบอกทิศทางมาตั้งแต่สมัยอดีต
แม้ว่าชื่อของดาวเหนือจะถูกพูดถึงหรือใช้กันอยู่บ่อยครั้ง
แต่ความเป็นจริงแล้วผู้คนทั่วไปอาจไม่ได้รู้จัก หรือรู้รายละเอียด
เกี่ยวกับดาวดวงนี้เท่าไหร่นัก วันนี้เราจะพาไปทำความรู้จักกับดาวเหนือกันครับ

ดาวเหนือ หรือ ดาวโพลาริส (Polaris หรือ Cynosura) 
เป็นดาวฤกษ์ที่สว่างที่สุดในกลุ่มดาวหมีเล็ก และอยู่ใกล้กับขั้วฟ้าเหนือ
จึงปรากฏเหมือนอยู่นิ่งกับที่บนท้องฟ้า (แท้จริงเป็นภาวะชั่วคราวเท่านั้น เพราะแกนหมุนของโลกมีการส่าย)
โดยการที่ดาวเหนืออยู่ในทิศทางที่เกือบจะเป็นทิศทางเดียวกับแกนหมุนของโลก ทำให้ดาวฤกษ์ดวงอื่นๆ
ดูเหมือนเคลื่อนที่วนเป็นวงกลมรอบดาวเหนือ นักสำรวจอาศัยดาวเหนือในการเดินเรือ
ปัจจุบันดาวเหนือไม่ได้อยู่ตรงกับขั้วฟ้าเหนือ แต่ห่างจากขั้วฟ้าเหนือเล็กน้อย (ไม่เกิน 1°)
จึงเคลื่อนที่เป็นวงกลมเล็ก ๆ ด้วยเส้นผ่านศูนย์กลางไม่เกิน 2° มีเพียงสองเวลาในวันหนึ่ง ๆ
ที่ดาวเหนืออยู่ตรงกับทิศเหนือพอดี ส่วนในเวลาอื่นต้องอาศัยตารางคำนวณเพื่อหาทิศเหนือที่แม่นยำ

แท้จริงแล้วดาวเหนือไม่ได้บอกทิศเหนือตลอดไป
การที่แกนหมุนของโลกส่ายคล้ายลูกข่างด้วยคาบ 26,000 ปี
ทำให้ดาวฤกษ์ดวงอื่นเคยเป็นดาวเหนือมาก่อน เช่น ดาวทูแบน ในกลุ่มดาวมังกร 
ส่วนในอนาคต ดาวที่จะเป็นดาวเหนือ จะเป็นดาวเวกา ในกลุ่มดาวพิณ
ในอนาคตอันใกล้นี้ เรายังสามารถใช้ดาวเหนือบอกทิศเหนือได้ต่อไป
โดยที่ดาวเหนือจะอยู่ใกล้ขั้วฟ้าเหนือมากที่สุดในปี ค.ศ.2100 ด้วยระยะห่างไม่เกินครึ่งองศา