ปราสาทสด๊กก๊อกธม กับตำนานรัก ของธิดาพญานาค

            ณ ดินแดนกษิตีณทรคามอันเกรียงไกร เชิงเขาพนมรุ้ง เจ้าชายหนุ่ม(ผู้น้อง) ผู้ครองเมืองกษิตีณทรคาม ผู้รังสรรค์ปราสาทหินสีชมพู กำลังแผ่บารมีระบือไกล เป็นที่รักใคร่ของไพร่ฟ้าประชาชน จนพี่ชายต่างมารดา ที่เป็นหนึ่งในคู่ชิงบัลลังก์กษัตริย์ แห่งพระนครหลวง ศูนย์กลางอำนาจขอมโบราณ อดริษยาไม่ได้(ก็อำนาจ มันไม่เข้าใครออกใคร)

แผนการยึดเมืองกษิตีณทรคาม และลอบปลงพระชนม์ เจ้าเมืองกษิตีณทรคามจากพี่ชาย จึงถูกกำหนดขึ้น แต่ไม่ประสบผลสำเร็จทั้งหมด เพราะสามารถยึดได้แค่เมือง ส่วนเจ้าชายผู้น้อง หลบหนีไปได้

ด้านเจ้าชายหนุ่ม ได้หลบหนีมายังป่าลึกลับ ที่มากไปด้วยสัตว์ร้าย และภยันอันตราย ขณะที่เหล่าทีมสังหาร ก็ไล่ตามมาจนทัน แต่ว่า ขณะที่กำลังพุ่งหอกเข้าสังหาร จู่ๆ ปาฏิหาริย์ก็เกิดขึ้น (ตามแนวทางตำนานโบราณ) มีเปลวไฟอันร้อนแรง พุ่งเข้าแผดเผาร่างมือสังหาร จนหมดสิ้น สร้างความตะลึงงันแก่ทีมสังหาร ซึ่งเมื่อทุกคนเงยหน้าไปมอง ก็พบกับพญานาคตัวใหญ่ ขนดหางเป็นวงล้อม ปกป้องตัวเจ้าชาย ที่สลบไสลอยู่

ด้วยความหวาดหวั่นพรั่นพรึง ทีมล่าสังหาร จึงหนีเอาตัวรอดอย่างสุดชีวิต ไปจนหมดสิ้น พญานาคเมื่อเหตุการณ์สงบ ก็กลายร่างเป็นสาวงาม ในเครื่องแต่งกายประหลาด ซึ่งนางแสดงตัวชัดเจนว่า เป็นธิดาพญานาค ก่อนพาเจ้าชายหนุ่ม หลบหนีจนพ้นภัย

ระหว่างทาง เจ้าชายหนุ่มกับธิดานาค เกิดความรักใคร่ต่อกัน ความรักต่างเผ่าพันธุ์ ในช่วงแรกๆ ของทั้งคู่นั้น ดำเนินไปด้วยดี เจ้าชายหนุ่มกับธิดาพญานาคครองรัก สร้างบ้านเมืองใหม่ขึ้นมา และอุปสรรคก็เกิดขึ้น เมื่อจอมนาคาราช บิดาพญานาคแห่งเมืองบาดาล ติดตามจนพบ และเรียกลูกสาวกลับคืนสู่เมืองบาดาล ทั้งเจ้าชายและธิดาพญานาค ต่างเศร้าโศกเสียใจ ต่อการพรากจากกัน สุดท้าย ก็ต้องพรากจากกันอยู่ดี ตามวิถีแห่งบุญกรรม

แต่เรื่องยังไม่จบเพียงเท่านี้ เพราะเจ้าชายหนุ่มผู้พี่ ยังคงไล่ล่าตามสังหาร เจ้าชายหนุ่มผู้น้อง และคราวนี้ ก็สามารถยกกองทัพ มาสังหารเจ้าชายหนุ่มได้สำเร็จ จนสิ้นพระชนม์ อยู่ที่เมืองใหม่ ข่าวการสิ้นพระชนม์ของเจ้าชายหนุ่ม ผู้ซึ่งเป็นพระสวามี รู้ถึงหูธิดาพญานาค นางโกรธมาก ออกมาจากเมืองบาดาลขึ้นมาไล่ล่ากองทัพขอม และเจ้าชายผู้พี่ โดยนางกลายร่างเป็นพญานาคตัวมหึมา ที่ชุ่มโชกไปด้วยความแค้น ดวงตาลุกโชนดั่งเปลวเพลิง เขี้ยวคมขาวแวววับ

พญานาค นอกจากจะใช้อิทธิฤทธิ์ ทำลายกองทัพขอมแตกพ่ายแล้ว ยังทำลายเมืองใหม่ ที่เจ้าชายผู้พี่ ยึดครองมาจากพระสวามีของตน ด้วยการพ่นพิษร้าย ลงไปยังใจกลางเมือง พิษร้ายที่มีมากมายดั่งสายน้ำ เมื่อไหลไปที่ใด ก็จะละลายพื้นที่นั้นๆ ให้ย่อยสลายไป จนเมืองทั้งเมือง ถูกยึด ล่มสลายลง พื้นดินในเมืองบางแห่ง ก็ไม่วาย ถูกพิษย่อยสลาย ละลายเสื่อมโทรมไปด้วย

หลังการชำระแค้น ธิดาพญานาค ได้สร้างเมืองใหม่เล็กๆ ขึ้นมาหลายเมือง ให้กับชาวเมืองที่หนีตายก่อนหน้านั้น ก่อนที่ธิดาพญานาค จะเดินทางกลับสู่เมืองบาดาล

ผลพวงจากตำนานพญานาค ได้ส่งผลให้ชาวบ้านในยุคโบราณ สันนิษฐานกันว่า บรรดาเมืองเล็กๆ ที่ธิดาพญานาค สร้างขึ้นรอบเมืองใหม่ของพระสวามีนั้น น่าจะเป็นที่ตั้งของปราสาทสด๊กก๊อกธม,ปราสาทเขาน้อยสีชมพู,ปราสาทเขาโล้น,โบราณสถานสระมรกต,เมืองศรีมโหสถ และเมืองดงละคร

ส่วนเมืองใหม่ ที่เจ้าชายหนุ่มและธิดาพญานาค ครองรักกันนั้น ซึ่งภายหลัง ได้ถูกธิดาพญานาคทำลายลงด้วยพิษร้าย ทำให้เมืองนี้ มีสภาพพื้นดิน ถูกกัดกร่อน ผุพัง ทลายลงไปเรื่อยๆ จนอีกหลายร้อยปีต่อมา มีพรานป่าชาวเขมร เข้ามาค้นพบ และเรียกขานดินแดนนี้ว่า "ละลุ" ซึ่งมีความหมาย “แผ่นดินทะลุ” นั่นเอง

"ละลุ" ตั้งอยู่ที่บ้านคลองยาง ตำบลทัพราช อำเภอตาพระยา จังหวัดสระแก้ว มีพื้นที่ประมาณ 2,5๐๐ ไร่ ห่างจากที่ว่าการอำเภอตาพระยา ประมาณ 36 กิโลเมตร “ละลุ” เป็นภาษาเขมร แปลว่า “ทะลุ” อันเป็นปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ ที่เกิดจากน้ำฝนกัดเซาะ ยุบตัว หรือพังทลายของดิน เนื่องจากสภาพดินที่แข็งจะคงอยู่ ไม่ยุบตัว เมื่อถูกลมกัดกร่อน จึงมีลักษณะเป็นรูปร่างต่างๆ มองคล้ายกำแพงเมือง หน้าผา บ้าง มีลักษณะเป็นแท่งๆ คล้ายกับแหล่งธรรมชาติ บริเวณ “แพะเมืองผี” จังหวัดแพร่ แต่มีขนาดเล็กกว่า บางคนจึงเรียกว่า “แพะเมืองผีแห่งใหม่ ละลุ สามารถเปลี่ยนรูปร่างไปในแต่ละปีได้ หากได้รับแรงกระทำจากลม หรือฝน ละลุแห่งนี้ มีความสวยงามและแปลกตา จึงทำให้รู้สึกเสมือนว่า กำลังท่องเที่ยว อยู่ในดินแดนมหัศจรรย์

ปราสาทสด๊กก๊อกธม หรือ สด๊อกก๊อกธม สถานที่ท่องเที่ยวชื่อดัง ของจังหวัดสระแก้ว เป็นโบราณสถาน ที่แสดงถึงความรุ่งเรือง ของอารยธรรมขอมในอดีต และยังเป็นปราสาทหินโบราณ ที่มีขนาดใหญ่ที่สุด ของภาคตะวันออก

สมัยก่อน ชาวท้องถิ่นเคยเรียกว่า “ปราสาทเมืองพร้าว" ส่วนชื่อทางการในปัจจุบัน คือ ปราสาทสด๊กก๊อกธม ซึ่งเป็นภาษาเขมร สด๊ก หรือ “สด๊อก” แปลว่า รกทึบ, “ก๊อก” แปลว่า ต้นกก, “ธม” แปลว่า ใหญ่ สด๊กก๊อกธม จึงหมายถึง ปราสาทที่มีต้นกกขึ้นรกทึบบริเวณหนองน้ำใหญ่

ปราสาทแห่งนี้ก่อสร้างด้วยหินและศิลาแลง แบบสถาปัตยกรรมเขมร ประกอบด้วยอาคารสำคัญ ได้แก่ ปราสาทประธาน บรรณาลัย 2 หลัง ล้อมรอบด้วยระเบียงคต กำแพงแก้ว และสระน้ำ รวมถึงบาราย หรือแหล่งเก็บน้ำขนาดใหญ่ บริเวณด้านนอกไม่ไกลจากพื้นที่ปราสาท

ผังปราสาทแสดงให้เห็นความเชื่อเรื่องจักรวาลของศาสนาฮินดู โดยมีเขาพระสุเมรุอยู่กึ่งกลาง ล้อมรอบด้วยเสาเป็นปริมณฑลบ่งบอกว่าเป็นเขตศักดิ์สิทธิ์สูงสุด ก้อนหินต่างๆในปราสาทมีการแกะสลักลวดลายงดงามบนเนื้อหินเกี่ยวกับศาสนาพราหมณ์ ฮินดู และลวดลายพันธุ์พฤกษา ใกล้เคียงกับศิลปกรรมเขมรแบบคลังผสมกับบาปวน ในช่วงพุทธศตวรรษที่ 15 - 16

ปราสาทสด๊กก๊อกธม นับว่าเป็นโบราณสถานที่มีความสำคัญ ในแง่ประวัติศาสตร์ เชื่อมต่อกับโบราณคดี บอกเรื่องราวกษัตริย์ขอม และปรัชญาการก่อสร้างในยุคก่อน โดยเป็นหนึ่งในปราสาท ที่ได้รับการบูรณะ ในรูปแบบ “อนัสติโลซิส” (Anastylosis) ซึ่งเป็นมาตรฐานโลก ของการซ่อมแซมสิ่งก่อสร้างอารยธรรมเก่าแก่

กรมศิลปากร ประกาศขึ้นทะเบียน ปราสาทสด๊กก๊อกธม เป็นโบราณสถานของชาติ มาตั้งแต่ปี พ.ศ.2478 ต่อมาใน ปี พ.ศ. 2560 จึงได้ประกาศให้ปราสาทสด๊กก๊อกธม เป็นอุทยานประวัติศาสตร์แห่งใหม่ แห่งที่ 11 ของประเทศไทย

ปราสาทสด๊กก๊อกธม ตั้งอยู่ที่บ้านหนองเสม็ด ตำบลโคกสูง อำเภอโคกสูง จังหวัดสระแก้ว