ฮันนิบาล แม่ทัพผู้นำการรบ ที่ทำให้กองทัพโรมันย่อยยับใน 216 ปี ก่อนคริสตกาล

แม่ทัพผู้ให้สัตย์ต่อบิดาของเขา ว่าจะเกลียดชังโรมันตลอดไป เป็นผู้วางแผน หนึ่งในการโจมตีที่เป็นตำนาน ในประวัติศาสตร์การทหาร ต่อกองทัพโรมันอันทรงพลัง

ฮันนิบาล (Hannibal) เป็นแม่ทัพชาวคาร์เธจ (Carthage) ที่เริ่มต้นชีวิตนักรบอันน่าจดจำตั้งแต่สมัยวัยเยาว์ เมื่อเขามีอายุเพียงหกปี คาร์เธจ อันเป็นอาณาจักรของชาวฟินิเชีย และเป็นมหาอำนาจทางการค้าและการทหาร ในแอฟริกาเหนือ พ่ายแพ้แก่โรมัน ในสงครามพิวนิกครั้งแรก เมื่อ 241 ปี ก่อนคริสตกาล บิดาของเขา ฮามิลการ์ บาร์กา (Hamilcar Barca) เป็นแม่ทัพและรัฐบุรุษ ที่ไม่พึงพอใจ ในสนธิสัญญาสงบศึกกับโรมัน ซึ่งทำให้คาร์เธจ ต้องเสียทั้งอาณานิคมซิซิลี และต้องจ่ายค่าปฏิกรรมสงครามให้โรมัน นักประวัติศาสตร์ชาวโรมัน ได้บันทึกไว้ว่า ฮามิลการ์ สั่งให้ฮันนิบาลในวัยเยาว์ สาบานเลือดว่า จะจองเวรกับโรมัน ตราบชั่วชีวิตของเขา

การที่คาร์เธจจะสามารถกลับมาเจริญรุ่งเรือง สร้างกองทัพใหม่ และเตรียมการล้างแค้นโรมได้ อาณาจักรแห่งนี้จำเป็นต้องหากำลังเงินและกำลังคนใหม่ ซึ่งทั้งหมดนี้ถูกหาได้ในสเปน ในการยุทธที่ฮันนิบาลเข้าร่วมครั้งนี้ ส่งผลให้บิดาของเขาสามารถยึดครองคาบสมุทรไอบีเรียได้เกือบทั้งหมด และสามารถครอบครองทรัพยากรซึ่งรวมถึงแร่เงินจำนวนมหาศาลไว้ได้ และในสเปนนี้เอง ที่ฮันนิบาล เริ่มมีชื่อเสียงมากขึ้น จากการนำทัพของตนเอง ภายใต้การบังคับบัญชาของฮัสดรูบาล (Hasdrubal) ผู้เป็นพี่เขย เมื่อฮัสดรูบาล ถูกลอบสังหาร เมื่อ 221 ปี ก่อนคริสตกาล ฮันนิบาลในวัยเพียง 26 ปี จึงได้รับตำแหน่งแม่ทัพใหญ่ของคาร์เธจ

ฮันนิบาล ใช้สเปนเป็นฐานที่มั่น ในตอนที่หมายมั่นว่าจะเอาชนะโรม ในสงครามพิวนิกครั้งที่สอง เมื่อ 218 ปีก่อนคริสตกาล แม้ว่าในขณะนั้น คาร์เทจ จะไม่มีกองกำลังทางเรือที่ยิ่งใหญ่ เหมือนแต่ก่อน แต่ขุมสมบัติ ซึ่งได้มาจากสเปนนั้น ทำให้อาณาจักรแห่งนี้ สามารถรวบรวมกำลังทางบกอันแข็งแกร่งได้ กองกำลังนี้ มีนักรบรับจ้างจากสเปน แอฟริกาเหนือ และกอล (Gaul) รวมอยู่ด้วย บางส่วนของกองกำลังนี้ โดยเฉพาะชาวเคลต์ (Celts) จากอิตาลีตอนเหนือ เข้าร่วม มิใช่เพราะความจงรักภักดีต่อฮันนิบาล แต่เป็นเพราะความจงชังที่พวกเขามีต่อโรม ในสงครามครั้งนี้ ฮันนิบาล ได้สร้างตำนานจากกลยุทธ์อันบ้าบิ่น โดยการนำกองทัพกว่า 40,000 นาย และช้างศึกอีกหลายเชือก บุกข้ามเทือกเขาแอลป์ ซึ่งยังผลให้เขาต้องสูญเสียทหารไปเกือบครึ่งหนึ่งเนื่องจากสภาพภูเขาอันโหดร้ายทารุณ ช้างศึกที่รอดชีวิตมาได้ถูกนำมาใช้เสมือนรถถังในการรบยุคปัจจุบัน ด้วยการใช้ขนาดอันใหญ่โตของพวกมันบุกทะลวงแนวรบของศัตรู ลิวี (Livy) นักประวัติศาสตร์ชาวโรมันบันทึกถึงสิ่งนี้ว่า “ส่วนหน้าสุดของกองทัพคาร์เธจประกอบไปด้วยทหารม้าและช้างศึก ส่วนฮันนิบาลอยู่ในแนวหลังกับทหารราบบางส่วน เพื่อจับตาดูสถานการณ์และเตรียมรับมือกับเหตุฉุกเฉินทุกอย่างที่อาจเกิดขึ้น”

การรุกรานของฮันนิบาลในครั้งนี้ ทำให้ชาวโรมันตกตะลึง ในการยุทธที่ Cannae เมื่อ 216 ปีก่อนคริสตกาล กองทัพของเขาขยี้กองทัพโรมจนย่อยยับ เขาพลิกวิกฤตเป็นโอกาสโดยการถอนกำลังตรงกลางแนวรบ ซึ่งกำลังตกอยู่ในอันตราย มาใช้สร้างแนวตีโอบ สิ่งนี้ทำให้ทหารโรมันซึ่งกำลังบุกโจมตีถูกขนาบข้างและถูกล้อม การดำเนินกลยุทธ์ครั้งนี้เป็นหนึ่งในกลยุทธ์ที่โด่งดังที่สุดในประวัติศาสตร์การทหาร และยุทธการที่ Cannae ยังเป็นหนึ่งในการรบที่นองเลือดที่สุดสำหรับกองทัพใดๆ ในยุโรป ซึ่งเกิดขึ้นภายในวันเดียว

สำหรับฮันนิบาล เป้าหมายทางยุทธศาสตร์ในครั้งนี้ คือการทำให้พันธมิตรชาวอิตาเลียนของโรมหวาดผวาและแปรพักตร์ เป้าหมายครั้งนี้ประสบผลสำเร็จ เนื่องจากพันธมิตรบางส่วนของโรม ในอิตาลีตอนใต้ แปรพักตร์เข้ากับเขา และในอิตาลีตอนใต้นี้เอง ที่ฮันนิบาลสา มารถตรึงกำลังไว้ได้นานกว่าสิบสองปี แต่ท้ายที่สุด เขากลับต้องถอนกำลังจากอิตาลี โดยฝีมือของแม่ทัพ ที่มีความกล้าหาญเทียบเคียงกับเขา อย่าง พิวเบลียส คอร์นีเลียส สกิปิโอ (Publius Cornelius Scipio)

สกิปิโอ เริ่มการโจมตีจากสเปน ต่อเนื่องไปยังแอฟริกาเหนือ เนื่องจากเขาคาดการณ์ได้ว่า ฮันนิบาลจำเป็นต้องสู้รบกับเขาที่นั่น เพื่อป้องกันเมืองของตนเอง ในที่สุด พวกเขาทั้งสอง ได้ประมือกันในการยุทธ ซึ่งตัดสินผลของสงคราม ในยุทธการที่ซามา (Zama) เมื่อ 202 ปีก่อนคริสตกาล ซึ่งเป็นยุทธภูมิแห่งนี้เอง ที่ฮันนิบาลได้พ่ายแพ้ และส่งผลให้สงครามสิ้นสุดลง ความพ่ายแพ้ในครั้งนี้ทำให้คาร์เธจไม่เพียงแต่ต้องสูญเสียอาณาเขตนอกแอฟริกาทั้งหมดแก่โรม แต่ยังต้องยุบกองทัพของพวกเขาด้วยเช่นกัน

ฮันนิบาล ใช้เวลาที่เหลือส่วนใหญ่นอกคาร์เธจ ในฐานะผู้ถูกเนรเทศ ในบริเวณเมดิเตอร์เรเนียน แต่ถึงกระนั้น เขายังคงรักษาสัญญาเลือด และจองเวรกับโรมันจวบจนห้วงสุดท้ายของชีวิต ท้ายที่สุด ความตายของเขามาถึงราว 183 ปีก่อนคริสตกาล ในป้อมปราการแห่งหนึ่งใน Libyssa (ในตุรกี ณ ปัจจุบัน) โดยการฆ่าตัวตายด้วยยาพิษ แทนที่จะยอมจำนนต่อกองกำลังโรมันซึ่งกำลังปิดล้อมป้อมปราการของเขา

แม่ทัพชาวโรมันผู้ยิ่งใหญ่ และเป็นศัตรูตัวฉกาจที่สุดของฮันนิบาลผู้นี้ มีชื่อเดิมว่า พิวเบลียส คอร์นีเลียส สกิปิโอ เขาเกิดเมื่อ 236 ปีก่อนคริสตกาลในตระกูลชนชั้นสูง (แพทริเชียน – Patrician) ของโรมัน โดยบิดา ปู่ และทวดของเขาล้วนเป็นกงสุล (Consul) อันเป็นตำแหน่งข้าราชการสูงสุดในโรมันยุคสาธารณรัฐ นักประวัติศาสตร์ลิวีเป็นคนแรกที่กล่าวถึงชื่อสกิปิโอ โดยเขาบันทึกเหตุการณ์หนึ่งเมื่อ 218 ปีก่อนคริสตกาล เมื่อสกิปิโอในวัยเยาว์ช่วยเหลือบิดาที่ได้รับบาดเจ็บในการยุทธ ณ บริเวณแม่น้ำติซีนุส (Ticinus)  สกิปิโอได้กุมบังเหียนแม่ทัพใหญ่ของโรม หลังบิดาของเขาถูกสังหารในสงครามพิวนิกครั้งที่สองเมื่อ 212 ปีก่อนคริสตกาล นักกลยุทธผู้ชาญฉลาดผู้นี้สามารถกุมชัยชนะอย่างต่อเนื่องในยุทธภูมิสเปน อันเป็นสิ่งที่นำไปสู่ชัยชนะครั้งเบ็ดเสร็จต่อฮันนิบาลในแอฟริกาเหนือ ซึ่งเป็นชัยชนะในครั้งนี้เอง ที่ทำให้สกิปิโอได้รับสมญานามแอฟริกานุส (Africanus) ในท้ายที่สุด

คาร์เธจ เมืองศูนย์กลางแห่งการค้า ตำนานกล่าวว่า คาร์เธจ ถูกสถาปนาโดยเจ้าหญิงชาวฟินิเชีย นามว่าดิโด (Dido แปลว่า “ผู้พเนจร”) พระนางหลบหนีจากทีร์ (Tyre) มาตั้งรกรากบริเวณชายฝั่งตอนเหนือ ของแอฟริกา หลังพระสวามีของพระนาง ถูกพระอนุชาสังหาร บันทึกทางประวัติศาสตร์กล่าวว่า นครแห่งนี้ ถูกก่อตั้งเมื่อ 814 ปีก่อนคริสตกาล เมื่อชาวทีเรียน (Tyrian) ก่อตั้งศูนย์ทางการค้า นามคาร์เธจ (แปลว่า “เมืองแห่งใหม่”) ณ ท่าเรือ ตามธรรมชาติ ซึ่งถูกป้องกันได้ง่าย บริเวณอ่าวตูนิส นครแห่งนี้รุ่งเรืองจากเหมืองเงินและการค้า โดยเฉพาะยาย้อมสีม่วง มีการกล่าวไว้ว่า อ่าวอันสง่างามแห่งนี้ มีเรืออยู่กว่า 220 ลำ พ่อค้าสร้างบ้านเรือนขนาดใหญ่ (บางหลังมีความสูงกว่าหกชั้น) บนเนินไบร์ซา (Byrsa) ณ บริเวณเหนืออ่าว คาร์เธจ อยู่ในช่วงรุ่งเรืองสุดขีดเมื่อ 323 ปีก่อนคริสตกาล ในเวลานั้น นครแห่งนี้ มีผู้คนกว่า 200,000 คน และยังเป็นหนึ่ง ในเมืองที่มีเศรษฐกิจใหญ่เป็นลำดับต้นๆ ในแถบเมดิเตอร์เรเนียน หลังจากโรม พิชิตนครแห่งนี้ เมื่อ 146 ปี ก่อนคริสตกาล เมืองเก่าเกือบทั้งหมด ได้ถูกทำลาย ก่อนถูกสร้างใหม่ ในฐานะอาณานิคม