ความเชื่อเกี่ยวกับการไหว้พระแม่โพสพ ในช่วงฤดูทำนาของภาคอีสาน เทพีแห่งข้าวของคนไทยมาตั้งแต่โบราณ

ฤดูเฮ็ดไหเฮดนามาฮอดแล้วเด้อพี่น้องบ้านเฮา (การทำไร่ทำนาที่มาถึง) สิ่งหนึ่งที่ความเป็นอิสานคือ ก่อนทำอะไรก็แล้วแต่ จะต้องมีการไหว้เพื่อของให้สิ่งที่ตั้งใจจะทำนั้น ประสบผลสำเร็จตามต้องการ

ดั่งเช่น ความเชื่อเกี่ยวกับการไหว้พระแม่โพสพ ในช่วงฤดูทำนาของภาคอีสาน 🌾  เพื่อให้การทำนาเป็นไปด้วยความราบรื่นและได้ผลผลิตที่ดี วันนี้เราจะมาทำความรู้จักว่าแท้จริงแล้วการไหว้พระแม่โพสพนั้นเพื่อวัตถุประสงค์อะไร

เมื่อผืนนาเริ่มเขียว ความเชื่อก็เริ่มงอกงาม...

พระแม่โพสพ (หรือ แม่โพสพ) คือเทพีแห่งข้าวของคนไทยมาตั้งแต่โบราณ โดยเฉพาะในภาคอีสานที่การทำนาคือชีวิตจิตใจ 🌾

ในตำนานเล่าว่า แม่โพสพเป็นหญิงสาวผู้เสียสละตนเอง กลายเป็นเมล็ดพันธุ์ข้าวให้ชาวโลกได้กิน ไม่ว่าจะ ข้าวเหนียว ข้าวเจ้า หรือข้าวจี่หน้ากุ้ง ก็ล้วนมาจากพรของท่านทั้งนั้น! 🍚 “แม่โพสพ...บ่แม่นางฟ้า แต่เป็นเทวีผู้ให้ข้าวให้ชีวิต”

พิธีไหว้พระแม่โพสพในภาคอีสาน

พิธีนี้จะทำใน ช่วงเริ่มทำนา (หว่านกล้า) หรือ ก่อนเกี่ยวข้าว แล้วแต่ท้องถิ่น บางหมู่บ้านไหว้ถึง 3 ครั้งต่อปีเลย!

ของเซ่นยอดฮิต ได้แก่:

• ข้าวสุก ข้าวเหนียวใหม่

• ไข่ต้ม กล้วย มะพร้าว

• ขนมพื้นบ้าน เช่น ข้าวต้มมัด ข้าวจี่

• น้ำสะอาด หรือน้ำอบ

• และที่ขาดไม่ได้... บุหรี่กับหมากพลู! (ซึ่งต้องมีตลอดในทุกประเพณีการไหว้สิ่งต่าง ๆ ของภาคอิสาน)

คำอธิษฐานแบบบ้าน ๆ

เมื่อจัดของเสร็จ ก็จะตั้งจิตกล่าวคำไหว้แบบง่าย ๆ สไตล์ชาวนา เช่น “แม่โพสพเอย...ลูกหลานขอข้าวงาม ฝนดี แดดพอ อย่าให้เพลี้ยลง อย่าให้หนูมากัดข้าวเด้อ!” บางพื้นที่ยังเอา ตุ๊กตาดินเผาแม่โพสพ ไปตั้งกลางนา แล้วโรยข้าวหรือมัดข้าวเปลือกถวายอีกด้วย ✨

แต่ก็ยังพอมีเรื่องเล่าให้ชวนยิ้มว่า  ข้าวหาย เพราะแม่โพสพน้อยใจ?

ลุงคำปั่น บ้านหนองหญ้าม้า เล่าไว้ว่า...

“อยู่ดี ๆ ปีนั้น ข้าวในนาเริ่มเหี่ยวเฉา ทั้งที่ฝนก็ดี แดดก็มาตามฤดูกาล หันไปถามยายเฒ่า ยายเลยว่า 'บักหล่า! มื้อหว่านข้าวเจ้าบ่ได้ไหว้แม่โพสพ!' นั่นละ...แม่โพสพน้อยใจ หนีไปอยู่บ้านอื่น!”

ฟังดูเหมือนเรื่องเล่าเฮฮา แต่จริง ๆ สะท้อนความเชื่อว่า “ความเคารพ” คือรากฐานของการอยู่ร่วมกับธรรมชาติ ❤️

พิธีนี้มีประโยชน์มากกว่าที่คิด!

นอกจากเป็นความเชื่อแล้ว ยังแฝงหลักคิดดี ๆ เช่น:

• กระตุ้นให้คนรุ่นใหม่เห็นคุณค่าของ “ข้าว” ไม่ใช่แค่ของกิน แต่คือของศักดิ์สิทธิ์

• เป็นกิจกรรมรวมญาติ ช่วยกันจัดพิธี เสริมความอบอุ่นในชุมชน

• ปลูกฝังให้เด็ก ๆ “ไม่ลืมรากเหง้า” — มีข้าวกิน เพราะมีคนเคารพผืนนา

แล้วพระแม่โพสพในยุคนี้ละ ยุคที่ความเจริญเข้ามา ความเชื่อยังมีอยู่ไหม?

แม้สมัยนี้จะมีเครื่องหว่านข้าวอัตโนมัติ มีโดรนพ่นปุ๋ยบินว่อน แต่ชาวอีสานหลายพื้นที่ก็ยังไม่ลืมพิธีไหว้แม่โพสพ เพราะถือว่า...

“เทคโนโลยีคือเครื่องมือ แต่แม่โพสพคือหัวใจ” 💚 จึงสืบทอดประเพณีนี้ไว้เสมอมา บางหมู่บ้านถึงขั้นจัด ขบวนแห่แม่โพสพ แบบงานวัด มีหมอลำซิ่ง มีซุ้มข้าวเปลือก เรียกว่าใส่ความสนุกแบบบ้าน ๆ แต่กินใจไม่เบา

              การไหว้พระแม่โพสพ คือการแสดงออกถึง “หัวใจของชาวนา” ที่ไม่เพียงแค่ปลูกข้าว แต่ยังปลูกความเคารพ ปลูกคุณธรรม และปลูกความสุขให้เติบโตในชุมชน เราคนรุ่นใหม่บางทีอาจไม่ซึมซับเท่าคนสมัยก่อน แต่ก็อย่าลืมความเป็นอิสาน ความเป็นรากหญ้าของเราละ

ส่วนใครกินข้าวเหนียวจิ้มแจ่วอยู่ตอนนี้...อย่าลืมกระซิบขอบคุณแม่โพสพด้วยเด้อ! 🙏🍚