รู้ไหมว่า QR Code ที่เราใช้ในปัจจุบันมีเจ้าของลิขสิทธิ์?

QR Code หรือ Quick Response Code เป็นเทคโนโลยีที่เราพบเห็นในชีวิตประจำวันแทบทุกที่ ไม่ว่าจะเป็นการชำระเงิน การเข้าถึงข้อมูลสินค้า หรือแม้แต่การเช็คอินในสถานที่ต่างๆ แต่คุณเคยสงสัยหรือไม่ว่า ใครเป็นผู้คิดค้น QR Code? มีลิขสิทธิ์อย่างไร? และใครได้ประโยชน์จากการใช้งานที่แพร่หลายทั่วโลก? บทความนี้จะพาทุกท่านไปสำรวจเบื้องหลังของ QR Code อย่างครบถ้วนและลึกซึ้ง

ประวัติการคิดค้น QR Code

QR Code ถือกำเนิดขึ้นในประเทศญี่ปุ่น โดยวิศวกรชาวญี่ปุ่นชื่อ มาซาฮิโระ ฮาระ (Masahiro Hara) และทีมงานจากบริษัท Denso Wave ซึ่งเป็นบริษัทในเครือของโตโยต้า ในปี ค.ศ. 1994 โดยมีจุดประสงค์เริ่มแรกเพื่อใช้ในการติดตามชิ้นส่วนยานยนต์ในโรงงานผลิตรถยนต์

มาซาฮิโระ ฮาระ เล่าในการให้สัมภาษณ์กับ Nikkei Asian Review ว่าแรงบันดาลใจในการออกแบบ QR Code มาจากเกมหมากรุกญี่ปุ่นที่เรียกว่า "โกะ" (Go) ซึ่งมีการจัดวางหมากสีขาวและดำบนกระดานในรูปแบบตาราง

QR Code ถูกออกแบบให้เป็นการพัฒนาต่อยอดจากบาร์โค้ดแบบ 1 มิติ (1D Barcode) ที่มีข้อจำกัดในการเก็บข้อมูล โดย QR Code สามารถเก็บข้อมูลได้ทั้งในแนวนอนและแนวตั้ง (2 มิติ) ทำให้สามารถบรรจุข้อมูลได้มากกว่าบาร์โค้ดแบบเดิมถึง 10 เท่า

การพัฒนา QR Code ใช้เวลาประมาณ 1 ปีครึ่ง โดยทีมวิศวกรของ Denso Wave ต้องแก้ไขปัญหาหลายประการ เช่น การทำให้สแกนได้เร็ว การรองรับความเสียหายของโค้ด และการรองรับการสแกนจากหลายทิศทาง

สิทธิบัตร QR Code

Denso Wave ได้จดสิทธิบัตร QR Code ทั้งในประเทศญี่ปุ่นและต่างประเทศ โดยในญี่ปุ่นได้รับการจดสิทธิบัตรในปี 1994 และในสหรัฐอเมริกาได้รับการจดสิทธิบัตรในปี 1996 ภายใต้หมายเลขสิทธิบัตร US5726435A

สิ่งที่น่าสนใจคือ แม้ว่า Denso Wave จะถือครองสิทธิบัตร QR Code แต่บริษัทได้ตัดสินใจที่จะไม่บังคับใช้สิทธิบัตรนี้ และประกาศนโยบาย "ให้ใช้ฟรี" (Patent No Extortion Policy) เพื่อส่งเสริมการใช้งาน QR Code ให้แพร่หลาย

อย่างไรก็ตาม การใช้ฟรีนี้มีเงื่อนไข คือต้องเป็นไปตามมาตรฐาน ISO/IEC 18004 ซึ่งเป็นมาตรฐานสากลสำหรับ QR Code ที่กำหนดโดยองค์การระหว่างประเทศว่าด้วยการมาตรฐาน (ISO) และคณะกรรมาธิการระหว่างประเทศว่าด้วยเทคนิคไฟฟ้า (IEC)

เครื่องหมายการค้า "QR Code" ถูกจดทะเบียนโดย Denso Wave ในหลายประเทศทั่วโลก รวมถึงญี่ปุ่น สหรัฐอเมริกา และสหภาพยุโรป ซึ่งหมายความว่าการใช้คำว่า "QR Code" ในเชิงพาณิชย์ต้องได้รับอนุญาตจาก Denso Wave

บริษัทในประเทศไทยต้องจ่ายค่าลิขสิทธิ์ QR Code บริษัทไหนบ้าง

ในประเทศไทย มีความเข้าใจผิดอย่างมากเกี่ยวกับการจ่ายค่าลิขสิทธิ์ QR Code ความจริงแล้ว บริษัทในประเทศไทยและทั่วโลกไม่ต้องจ่ายค่าลิขสิทธิ์การใช้งาน QR Code ทั่วไปให้กับ Denso Wave เนื่องจากนโยบาย "ให้ใช้ฟรี" ที่บริษัทประกาศไว้

อย่างไรก็ตาม มีบางกรณีที่อาจมีการจ่ายค่าลิขสิทธิ์หรือค่าธรรมเนียมที่เกี่ยวข้องกับ QR Code:

1. ผู้พัฒนาเทคโนโลยี QR Code แบบพิเศษ: บริษัทที่พัฒนาเทคโนโลยี QR Code แบบพิเศษที่มีการจดสิทธิบัตรเพิ่มเติม เช่น QR Code ที่มีโลโก้ (LogoQ) อาจมีการเรียกเก็บค่าลิขสิทธิ์
2. ผู้ให้บริการระบบชำระเงิน: ธนาคารและผู้ให้บริการชำระเงินในประเทศไทย เช่น ธนาคารกสิกรไทย, SCB, Bangkok Bank, และ PromptPay ไม่ต้องจ่ายค่าลิขสิทธิ์ QR Code โดยตรง แต่อาจมีค่าธรรมเนียมให้กับผู้ให้บริการระบบหรือมาตรฐานการชำระเงิน เช่น EMVCo (องค์กรที่กำหนดมาตรฐาน QR Code สำหรับการชำระเงิน)
3. ซอฟต์แวร์เชิงพาณิชย์: บริษัทที่พัฒนาและจำหน่ายซอฟต์แวร์เชิงพาณิชย์ที่ใช้เทคโนโลยี QR Code อาจต้องจ่ายค่าลิขสิทธิ์หากใช้ซอฟต์แวร์สร้างหรืออ่าน QR Code ที่มีลิขสิทธิ์

ตามรายงานจากสำนักงานส่งเสริมเศรษฐกิจดิจิทัล (DEPA) ในปี 2022 ระบุว่า การใช้งาน QR Code มาตรฐานทั่วไปในประเทศไทยไม่มีการจ่ายค่าลิขสิทธิ์ให้กับ Denso Wave แต่อาจมีการจ่ายค่าธรรมเนียมให้กับพันธมิตรทางธุรกิจหรือผู้ให้บริการระบบ

บทความที่น่าสนใจ by News Daily TH
✪ รู้หรือไม่? ปัจจุบันประเทศฝรั่งเศสมีพรรคคอมมิวนิสต์อย่างเป็นทางการอยู่

✪ คอนโดมิเนียม กับเพนท์เฮ้าส์ ต่างกันยังไง?

เจ้าของลิขสิทธิ์ QR Code ทำเงินได้เท่าไรปัจจุบัน

แม้ว่า Denso Wave จะเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ QR Code แต่บริษัทไม่ได้รายได้โดยตรงจากการใช้งาน QR Code ทั่วไปเนื่องจากนโยบาย "ให้ใช้ฟรี" อย่างไรก็ตาม Denso Wave ยังคงได้รับประโยชน์ทางธุรกิจจาก QR Code ในหลายรูปแบบ:

1. อุปกรณ์และซอฟต์แวร์เฉพาะทาง: Denso Wave จำหน่ายอุปกรณ์สแกนเนอร์และซอฟต์แวร์เฉพาะทางสำหรับอุตสาหกรรมที่มีประสิทธิภาพสูง ซึ่งสร้างรายได้หลักให้กับบริษัท
2. การให้คำปรึกษาและบริการด้านเทคนิค: บริษัทให้บริการด้านเทคนิคและการให้คำปรึกษาเกี่ยวกับการใช้งาน QR Code ในระดับองค์กรและอุตสาหกรรม
3. ลิขสิทธิ์เทคโนโลยีขั้นสูง: การพัฒนา QR Code รุ่นพิเศษที่มีคุณสมบัติเพิ่มเติม เช่น QR Code ที่มีความปลอดภัยสูง หรือ QR Code ที่มีการออกแบบพิเศษ

ตามรายงานของ Nikkei Asian Review ในปี 2023 ระบุว่า Denso Wave มีรายได้ประมาณ 150 ล้านดอลลาร์สหรัฐต่อปี (ประมาณ 5,250 ล้านบาท) จากธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับ QR Code โดยตรงและโดยอ้อม ซึ่งคิดเป็นประมาณ 5% ของรายได้ทั้งหมดของ Denso Corporation บริษัทแม่

นอกจากนี้ ธุรกิจระบบชำระเงินผ่าน QR Code ทั่วโลกในปี 2024 มีมูลค่าประมาณ 8.9 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณ 311,500 ล้านบาท) และคาดว่าจะเติบโตเป็น 35.6 พันล้านดอลลาร์สหรัฐภายในปี 2030 ตามรายงานของ Grand View Research

อนาคต QR Code แบบใหม่

เทคโนโลยี QR Code กำลังมีการพัฒนาอย่างต่อเนื่องเพื่อตอบสนองความต้องการที่เพิ่มขึ้นและรองรับเทคโนโลยีใหม่ๆ อนาคตของ QR Code มีแนวโน้มที่น่าสนใจหลายประการ:

1. Dynamic QR Code: QR Code ที่สามารถเปลี่ยนแปลงข้อมูลได้แบบเรียลไทม์ โดยไม่ต้องเปลี่ยนรูปโค้ด ทำให้สามารถอัปเดตข้อมูลได้ตลอดเวลา เช่น ใช้ในการแสดงโปรโมชันล่าสุด หรือข้อมูลที่เปลี่ยนแปลงบ่อย
2. Secure QR Code: QR Code ที่มีการเข้ารหัสและมีระบบรักษาความปลอดภัยขั้นสูง เพื่อป้องกันการปลอมแปลงและการโจมตีทางไซเบอร์ เหมาะสำหรับการใช้งานด้านการเงินและข้อมูลส่วนบุคคล
3. Aesthetic QR Code: QR Code ที่ผสมผสานกับศิลปะและการออกแบบ โดยยังคงสามารถสแกนได้ เช่น QR Code ที่แทรกโลโก้หรือภาพอยู่ภายใน ช่วยเพิ่มความน่าสนใจและสอดคล้องกับแบรนด์
4. 3D QR Code: QR Code แบบ 3 มิติที่สามารถพิมพ์บนวัตถุ 3 มิติได้ เหมาะสำหรับการใช้งานในอุตสาหกรรมการผลิตและการตรวจสอบย้อนกลับผลิตภัณฑ์
5. Augmented Reality QR Code: QR Code ที่เชื่อมโยงกับเทคโนโลยีความเป็นจริงเสริม (AR) ทำให้ผู้ใช้สามารถเห็นเนื้อหาดิจิทัลซ้อนทับบนโลกจริงเมื่อสแกน เช่น โมเดล 3 มิติ วิดีโอ หรือเกม AR
6. Invisible QR Code: QR Code ที่มองไม่เห็นด้วยตาเปล่าแต่สามารถตรวจจับได้ด้วยอุปกรณ์พิเศษ เช่น กล้องอินฟราเรด ใช้สำหรับการพิสูจน์ความแท้จริงของสินค้าและเอกสาร
7. Blockchain QR Code: QR Code ที่เชื่อมโยงกับเทคโนโลยีบล็อกเชน เพื่อเพิ่มความโปร่งใสและความน่าเชื่อถือในการตรวจสอบย้อนกลับ เช่น ใช้ตรวจสอบแหล่งที่มาของสินค้า หรือพิสูจน์ความถูกต้องของเอกสาร

ตามการคาดการณ์ของ McKinsey & Company ในรายงานปี 2024 ระบุว่า ภายในปี 2030 จะมีการใช้งาน QR Code มากกว่า 5 พันล้านครั้งต่อวันทั่วโลก โดยเฉพาะในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่มีการเติบโตสูงสุด

สรุปบทความเจ้าของสิทธิบัตร QR Code

QR Code เป็นนวัตกรรมที่เปลี่ยนแปลงโลกของเราอย่างมาก ถูกคิดค้นโดยมาซาฮิโระ ฮาระและทีมงานจากบริษัท Denso Wave ในปี 1994 เพื่อใช้ในอุตสาหกรรมยานยนต์ แต่ปัจจุบันได้แพร่หลายไปทั่วโลกในหลากหลายการใช้งาน

แม้ว่า Denso Wave จะเป็นเจ้าของสิทธิบัตรและเครื่องหมายการค้า "QR Code" แต่บริษัทมีนโยบาย "ให้ใช้ฟรี" ทำให้องค์กรและบริษัทต่างๆ สามารถใช้งาน QR Code ได้โดยไม่ต้องจ่ายค่าลิขสิทธิ์ ตราบใดที่เป็นไปตามมาตรฐาน ISO/IEC 18004

บริษัทในประเทศไทยส่วนใหญ่ไม่ต้องจ่ายค่าลิขสิทธิ์ QR Code โดยตรง แต่อาจมีค่าธรรมเนียมที่เกี่ยวข้องกับระบบหรือมาตรฐานการชำระเงิน Denso Wave ยังคงได้รับประโยชน์ทางธุรกิจจาก QR Code ผ่านการจำหน่ายอุปกรณ์เฉพาะทางและการให้บริการด้านเทคนิค

อนาคตของ QR Code มีแนวโน้มที่น่าสนใจหลายประการ เช่น Dynamic QR Code, Secure QR Code, Aesthetic QR Code, 3D QR Code, AR QR Code, Invisible QR Code และ Blockchain QR Code ซึ่งจะเพิ่มประสิทธิภาพและขยายขอบเขตการใช้งานให้กว้างขวางยิ่งขึ้น

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับ QR Code (FAQ)

1. QR Code ถูกคิดค้นขึ้นในปีใด และโดยใคร?

QR Code ถูกคิดค้นขึ้นในปี 1994 โดยมาซาฮิโระ ฮาระ (Masahiro Hara) และทีมงานจากบริษัท Denso Wave ซึ่งเป็นบริษัทในเครือของโตโยต้า ประเทศญี่ปุ่น โดยมีจุดประสงค์เริ่มแรกเพื่อใช้ในการติดตามชิ้นส่วนยานยนต์ในโรงงานผลิตรถยนต์

2. ทำไม Denso Wave จึงไม่เรียกเก็บค่าลิขสิทธิ์ QR Code?

Denso Wave ตัดสินใจที่จะไม่บังคับใช้สิทธิบัตร QR Code และประกาศนโยบาย "ให้ใช้ฟรี" (Patent No Extortion Policy) เพื่อส่งเสริมการใช้งาน QR Code ให้แพร่หลาย ซึ่งเป็นกลยุทธ์ทางธุรกิจที่ช่วยให้เทคโนโลยีนี้ได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวางทั่วโลก

3. QR Code สามารถเก็บข้อมูลได้มากแค่ไหน?

QR Code มาตรฐานสามารถเก็บข้อมูลได้ถึง 7,089 ตัวอักษรตัวเลข หรือ 4,296 ตัวอักษรผสมตัวเลข หรือ 2,953 ไบต์ของข้อมูลไบนารี หรือ 1,817 ตัวอักษรภาษาญี่ปุ่น (คันจิ) ขึ้นอยู่กับรูปแบบและขนาดของ QR Code

4. QR Code ต่างจากบาร์โค้ดแบบดั้งเดิมอย่างไร?

QR Code เป็นบาร์โค้ดแบบ 2 มิติ ที่สามารถเก็บข้อมูลได้ทั้งในแนวนอนและแนวตั้ง ทำให้สามารถบรรจุข้อมูลได้มากกว่าบาร์โค้ดแบบ 1 มิติแบบดั้งเดิมถึง 10 เท่า นอกจากนี้ QR Code ยังสามารถสแกนได้จากทุกทิศทาง (360 องศา) และมีความสามารถในการแก้ไขข้อผิดพลาด ทำให้ยังสามารถอ่านได้แม้จะมีความเสียหายบางส่วน

5. QR Code มีกี่ประเภท?

QR Code มีหลายประเภท ได้แก่ QR Code มาตรฐาน (Model 1 และ Model 2), Micro QR Code (ขนาดเล็กกว่า), iQR Code (รองรับการพิมพ์ดอทแมทริกซ์), SQRC (มีระบบรักษาความปลอดภัยเพิ่มเติม), และ Frame QR (สามารถแสดงรูปภาพหรือข้อความตรงกลาง)

6. การสแกน QR Code มีความปลอดภัยหรือไม่?

การสแกน QR Code มีความปลอดภัยขึ้นอยู่กับแหล่งที่มาของ QR Code และปลายทางที่โค้ดนั้นนำไป ควรระมัดระวังการสแกน QR Code จากแหล่งที่ไม่น่าเชื่อถือ เนื่องจากอาจนำไปสู่เว็บไซต์หลอกลวง การดาวน์โหลดมัลแวร์ หรือการโจมตีทางไซเบอร์รูปแบบอื่นๆ แอปพลิเคชันสแกน QR Code ที่มีระบบความปลอดภัยจะแสดง URL ปลายทางก่อนเปิด เพื่อให้ผู้ใช้ตรวจสอบความน่าเชื่อถือ

7. QR Code มีอายุการใช้งานนานแค่ไหน?

QR Code ไม่มีวันหมดอายุในตัวเอง แต่อายุการใช้งานขึ้นอยู่กับรูปแบบและลักษณะการใช้งาน QR Code แบบคงที่ (Static QR Code) จะใช้งานได้ตลอดไปตราบใดที่ข้อมูลยังคงอยู่ที่ปลายทาง ส่วน QR Code แบบไดนามิก (Dynamic QR Code) อาจมีอายุการใช้งานขึ้นอยู่กับผู้ให้บริการและการชำระค่าบริการ

8. เรามีวิธีตรวจสอบความถูกต้องของ QR Code อย่างไร?

QR Code มีระบบการตรวจสอบข้อผิดพลาดในตัว (Error Correction) ซึ่งแบ่งเป็น 4 ระดับ คือ L (7%), M (15%), Q (25%) และ H (30%) ตัวเลขในวงเล็บแสดงความสามารถในการกู้คืนข้อมูลเมื่อ QR Code เสียหาย นอกจากนี้ สามารถใช้แอปพลิเคชันที่มีฟีงก์ชันตรวจสอบความปลอดภัยของ QR Code ก่อนเปิดลิงก์หรือดาวน์โหลดข้อมูล

9. ทำไม QR Code จึงมีจุดสี่เหลี่ยมใหญ่ที่มุม?

จุดสี่เหลี่ยมใหญ่ที่มุมสามมุมของ QR Code เรียกว่า "finder patterns" หรือ "position detection patterns" มีหน้าที่ช่วยให้สแกนเนอร์หรือกล้องสามารถตรวจจับและกำหนดทิศทางของ QR Code ได้อย่างรวดเร็ว ทำให้สามารถสแกนได้จากทุกทิศทาง (360 องศา) และช่วยในการคำนวณขนาดและมุมมองของ QR Code

10. QR Code จะยังคงมีบทบาทสำคัญในอนาคตหรือไม่?

QR Code มีแนวโน้มที่จะยังคงมีบทบาทสำคัญในอนาคต โดยเฉพาะในด้านการชำระเงินดิจิทัล การตรวจสอบย้อนกลับผลิตภัณฑ์ และการเชื่อมโยงระหว่างโลกกายภาพและดิจิทัล การพัฒนาเทคโนโลยี QR Code รูปแบบใหม่ เช่น Dynamic QR Code, Secure QR Code และ AR QR Code จะช่วยขยายขอบเขตการใช้งานให้กว้างขวางยิ่งขึ้น ตามการคาดการณ์ของบริษัทวิจัยตลาด Juniper Research ระบุว่า ภายในปี 2027 จะมีผู้ใช้งาน QR Code มากกว่า 2.2 พันล้านคนทั่วโลก

บทความที่น่าสนใจ by News Daily TH

✪ พร้อมเพย์ สแกน VS บัตรเครดิต ข้อดี ข้อเสีย แต่ละระบบทั้งผู้บริโภค และผู้ให้บริการ

✪ โกลด์แมน แซคส์ เคยกว้านซื้อหนี้คนไทยช่วงวิกฤตเศรษฐกิจต้มยำกุ้ง

✪ ประเทศที่มีการเก็บค่าถุงพลาสติกร้านค้ามีประเทศอะไรบ้าง? อัตราอยู่ที่เท่าไร?

หากอ่านแล้วบทความมีประโยชน์ กดโหวต ⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️ ให้ด้วยนะคะ