อบโอโซนฆ่าเชื้อโรคในห้อง สิ่งที่ควรรู้ ก่อนอันตรายถึงชีวิตทั้งคน และสัตว์เลี้ยง

เหตุการณ์อันน่าสลดใจเกิดขึ้นในช่วงสงกรานต์ที่ผ่านมา เมื่อเจ้าของสัตว์เลี้ยงรายหนึ่งได้ประสบกับโศกนาฏกรรมจากการใช้เครื่องอบโอโซน เมื่อเครื่องทำงานโดยไม่ได้ตั้งใจในห้องที่มีแมว 12 ตัวและสุนัขขนาดเล็ก 5 ตัว ผลคือแมวเสียชีวิตไป 4 ตัว และสุนัขอีก 3 ตัวต้องเข้ารับการรักษาที่โรงพยาบาล อุบัติเหตุนี้เกิดขึ้นแม้ว่าเจ้าของจะยืนยันว่าได้ปิดเครื่องก่อนขึ้นไปนอน แต่ไม่ได้ถอดปลั๊กไฟออก และคาดว่าเครื่องอาจมีการทำงานอัตโนมัติหรือเกิดความผิดพลาดทางเทคนิค ข่าว อบ โอโซนทำ หมา-แมวตาย ตายเกือบยกบ้าน

จากคลิปวิดีโอที่เจ้าของสัตว์เลี้ยงได้เผยแพร่ทางโซเชียลมีเดีย เขาเล่าว่าเมื่อลงมาตอนเช้าประมาณ 7 นาฬิกา พบว่าสุนัขทั้ง 5 ตัวมีอาการผิดปกติ ไม่มีแรง แสดงอาการหายใจลำบาก จึงรีบนำสุนัข 3 ตัวไปพบสัตวแพทย์ และเมื่อกลับมาที่บ้านอีกครั้งในเวลาประมาณ 10:30 น. เมื่อเข้าไปตรวจสอบห้องที่เลี้ยงแมว ก็พบแมวนอนเสียชีวิตแล้วถึง 4 ตัว สันนิษฐานว่าเป็นผลจากการที่เครื่องอบโอโซนทำงานโดยที่ห้องไม่มีการระบายอากาศ ทำให้สัตว์เลี้ยงเหล่านั้นเสมือนถูกรมด้วยก๊าซพิษ

เหตุการณ์นี้เป็นการเตือนภัยสำคัญว่า "ก๊าซโอโซนเป็นก๊าซพิษ" ที่ต้องใช้ด้วยความระมัดระวังอย่างยิ่ง โดยเฉพาะในพื้นที่ที่มีมนุษย์และสัตว์เลี้ยงอาศัยอยู่ บทความนี้จะให้ความรู้เชิงลึกเกี่ยวกับการอบโอโซน ทั้งข้อดีและข้อควรระวัง เพื่อให้การใช้งานเทคโนโลยีนี้เกิดประโยชน์สูงสุดและปลอดภัย

อบโอโซน คืออะไร

โอโซน (O₃) เป็นก๊าซที่ประกอบด้วยอะตอมออกซิเจน 3 อะตอม ซึ่งแตกต่างจากออกซิเจนปกติ (O₂) ที่เรารู้จักกัน โครงสร้างโมเลกุลที่ไม่เสถียรนี้ทำให้โอโซนมีคุณสมบัติที่โดดเด่นในการทำปฏิกิริยากับสารอื่นๆ โอโซนเกิดขึ้นได้ตามธรรมชาติ ผ่านปฏิกิริยาทางเคมีเมื่อรังสีอัลตราไวโอเลต (UV) จากดวงอาทิตย์ทำปฏิกิริยากับออกซิเจนในอากาศ หรือเกิดจากการปล่อยประจุไฟฟ้าในธรรมชาติ เช่น ฟ้าผ่า ซึ่งเป็นที่มาของกลิ่นเฉพาะตัวหลังฝนตกใหม่ๆ ที่หลายคนคุ้นเคย

ในชั้นบรรยากาศของโลก โอโซนพบมากในชั้นสตราโทสเฟียร์ (Stratosphere) ที่ความสูงประมาณ 15-35 กิโลเมตรจากพื้นผิวโลก ซึ่งรู้จักกันในนาม "ชั้นโอโซน" โดยทำหน้าที่เป็นเกราะป้องกันโลกจากรังสีอัลตราไวโอเลตบี (UV-B) ที่เป็นอันตรายต่อสิ่งมีชีวิต การลดลงของโอโซนในชั้นบรรยากาศนี้ทำให้เกิดปรากฏการณ์ "รูโอโซน" ที่เป็นปัญหาสิ่งแวดล้อมระดับโลก

อย่างไรก็ตาม เมื่อก๊าซโอโซนอยู่ใกล้พื้นผิวโลกในชั้นโทรโพสเฟียร์ (Troposphere) กลับกลายเป็นมลพิษทางอากาศที่เป็นอันตรายต่อระบบทางเดินหายใจของมนุษย์และสัตว์ ในเขตเมืองใหญ่ที่มีมลภาวะสูง โอโซนเกิดจากปฏิกิริยาเคมีแสงระหว่างออกไซด์ของไนโตรเจน (NOx) และสารประกอบอินทรีย์ระเหยง่าย (VOCs) ภายใต้แสงแดด ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของสภาวะหมอกควันในเมือง

การอบโอโซน คือกระบวนการที่สร้างก๊าซโอโซนอย่างตั้งใจในปริมาณที่เข้มข้น โดยใช้เครื่องผลิตโอโซน (Ozone Generator) เพื่อนำมาใช้ประโยชน์ในการฆ่าเชื้อโรค กำจัดกลิ่นไม่พึงประสงค์ และสลายสารพิษในพื้นที่ปิด เทคโนโลยีนี้ถูกนำมาใช้ในหลากหลายอุตสาหกรรม รวมทั้งการบำบัดน้ำเสีย การรักษาความสะอาดในโรงพยาบาล และการฆ่าเชื้อในอุตสาหกรรมอาหาร ในปัจจุบัน เครื่องอบโอโซนได้แพร่หลายมาสู่การใช้งานในระดับครัวเรือน เพื่อปรับปรุงคุณภาพอากาศและสภาพแวดล้อมภายในบ้าน

หลักการอบโอโซน และประโยชน์จากการอบโอโซน

หลักการทำงาน

เครื่องผลิตโอโซนทำงานโดยการแปลงออกซิเจน (O₂) ให้กลายเป็นโอโซน (O₃) ด้วยวิธีการต่างๆ ซึ่งที่นิยมมี 2 วิธีหลัก คือ

1. การปล่อยประจุโคโรน่า (Corona Discharge) - วิธีนี้ใช้กระแสไฟฟ้าแรงสูงเพื่อสร้างการปล่อยประจุไฟฟ้าระหว่างขั้วไฟฟ้าสองขั้ว ทำให้โมเลกุลออกซิเจนแตกตัวและรวมตัวกันใหม่เป็นโอโซน เป็นวิธีที่ใช้กันอย่างแพร่หลายในเครื่องอบโอโซนสำหรับบ้านและอุตสาหกรรม เนื่องจากมีประสิทธิภาพสูงและต้นทุนการผลิตที่สมเหตุสมผล
2. การใช้รังสีอัลตราไวโอเลต (UV) - วิธีนี้ใช้หลอดไฟ UV-C ที่มีความยาวคลื่นเฉพาะ (ประมาณ 185 นาโนเมตร) เพื่อทำให้โมเลกุลออกซิเจนแตกตัวและรวมตัวกันใหม่เป็นโอโซน วิธีนี้ผลิตโอโซนได้ในปริมาณน้อยกว่าวิธีแรก แต่มีข้อดีคือไม่ผลิตไนโตรเจนออกไซด์ซึ่งเป็นผลพลอยได้ที่ไม่ต้องการจากวิธีการปล่อยประจุโคโรน่า

เมื่อโอโซนถูกปล่อยออกมาในอากาศ อะตอมออกซิเจนตัวที่สามจะแยกตัวออกไปทำปฏิกิริยากับสิ่งไม่พึงประสงค์ในอากาศ ทำให้เกิดการออกซิไดซ์ (Oxidation) ซึ่งเป็นกระบวนการที่ทำลายโครงสร้างโมเลกุลของสารอินทรีย์ เชื้อโรค และเชื้อจุลินทรีย์ต่างๆ

ตามการศึกษาของ Li และคณะ (2021) ในวารสาร Environmental Science & Technology พบว่า โอโซนสามารถทำลายเชื้อไวรัสได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยเฉพาะเมื่อใช้ที่ความเข้มข้น 0.5-5 ppm เป็นเวลา 10-30 นาที โดยโอโซนจะทำลายโปรตีนและไขมันที่เป็นองค์ประกอบของเปลือกหุ้มไวรัส (Viral Envelope) ทำให้ไวรัสสูญเสียความสามารถในการติดเชื้อ

นอกจากนี้ การศึกษาของ Sharma และคณะ (2020) ในวารสาร Journal of Hazardous Materials ยังแสดงให้เห็นว่า โอโซนมีประสิทธิภาพในการทำลายสารพิษและสารก่อภูมิแพ้ในอากาศได้อย่างรวดเร็ว ด้วยกลไกการออกซิเดชั่นที่รุนแรง ทำให้สารเหล่านั้นสลายตัวเป็นโมเลกุลที่ไม่เป็นอันตราย หรือมีขนาดเล็กลงจนถูกกำจัดออกจากอากาศได้ง่าย

ประโยชน์ของการอบโอโซน

1. ฆ่าเชื้อแบคทีเรียและไวรัส - งานวิจัยจาก Kim และคณะ (2023) ในวารสาร Journal of Infection Control แสดงให้เห็นว่าโอโซนสามารถทำลายเชื้อแบคทีเรียและไวรัสได้ถึง 99.9% รวมถึงเชื้อดื้อยาหลายชนิด เช่น MRSA (Methicillin-resistant Staphylococcus aureus) การทดลองในห้องปฏิบัติการพบว่าโอโซนมีประสิทธิภาพสูงในการกำจัดเชื้อ E. coli, Salmonella, Listeria และเชื้อที่ก่อโรคในระบบทางเดินหายใจอย่าง H1N1 และ Coronaviruses บางสายพันธุ์
2. กำจัดกลิ่นไม่พึงประสงค์ - โอโซนทำลายโมเลกุลที่ก่อให้เกิดกลิ่น ด้วยการทำปฏิกิริยาออกซิเดชั่นโดยตรงกับสารประกอบที่มีกลิ่น ไม่ใช่เพียงกลบกลิ่นเหมือนน้ำหอมปรับอากาศทั่วไป การศึกษาของ Zhang และคณะ (2022) พบว่าโอโซนมีประสิทธิภาพสูงในการกำจัดกลิ่นบุหรี่ กลิ่นอาหาร กลิ่นสัตว์เลี้ยง และกลิ่นอับชื้นจากเชื้อรา โดยทำลายโครงสร้างโมเลกุลของสารที่ก่อให้เกิดกลิ่นเหล่านั้น
3. กำจัดสารก่อภูมิแพ้ - ตามรายงานของ Nakamura และคณะ (2022) ในวารสาร Allergy and Asthma Proceedings พบว่าโอโซนสามารถช่วยลดปริมาณสารก่อภูมิแพ้ในอากาศได้ถึง 78% โดยเฉพาะอย่างยิ่งในกรณีของไรฝุ่น เกสรดอกไม้ และสปอร์เชื้อรา งานวิจัยทางคลินิกพบว่าผู้ป่วยโรคภูมิแพ้ที่อาศัยในห้องที่ได้รับการบำบัดด้วยโอโซนมีอาการภูมิแพ้ลดลงอย่างมีนัยสำคัญเมื่อเทียบกับกลุ่มควบคุม
4. บำบัดน้ำเสีย - โอโซนถูกใช้อย่างแพร่หลายในระบบบำบัดน้ำขนาดใหญ่ ทั้งน้ำดื่มและน้ำเสีย เพื่อฆ่าเชื้อโรคและสลายสารเคมีที่ปนเปื้อน เช่น ยาฆ่าแมลง สารเคมีจากอุตสาหกรรม และฮอร์โมนที่ตกค้างในน้ำ การศึกษาของ Lee และคณะ (2023) ในวารสาร Water Research แสดงให้เห็นว่าการบำบัดด้วยโอโซนสามารถลดปริมาณสารปนเปื้อนในน้ำได้ถึง 90% ภายในเวลาเพียง 15 นาที
5. เพิ่มอายุการเก็บรักษาอาหาร - ในอุตสาหกรรมอาหาร โอโซนถูกใช้เพื่อฆ่าเชื้อบนผิวผักและผลไม้ ช่วยยืดอายุการเก็บรักษา และลดการปนเปื้อนของเชื้อจุลินทรีย์ก่อโรค การศึกษาของ Wang และคณะ (2021) พบว่าการใช้น้ำที่ผ่านการบำบัดด้วยโอโซนในการล้างผักและผลไม้สามารถลดปริมาณเชื้อจุลินทรีย์ได้มากกว่า 99% และยืดอายุการเก็บรักษาได้นานขึ้น 2-3 วัน
6. ทำลายสารพิษจากอุตสาหกรรม - โอโซนสามารถสลายสารประกอบอินทรีย์ที่เป็นพิษ เช่น สารเคมีจากอุตสาหกรรม ก๊าซพิษ และสารก่อมะเร็ง ให้กลายเป็นสารที่มีพิษน้อยลงหรือไม่มีพิษเลย งานวิจัยของ Chen และคณะ (2023) แสดงให้เห็นว่าโอโซนสามารถสลาย VOCs (Volatile Organic Compounds) ที่เป็นอันตรายในอากาศภายในอาคารได้อย่างมีประสิทธิภาพ

---

บทความที่น่าสนใจ by News Daily TH
✪ 10 เครื่องดื่มช่วยลดไขมันเลว LDL ลดคอเลสเตอรอลในเลือด

✪ ปลาไทยที่มีไขมันดีไม่แพ้ปลาแซลมอน โปรตีนสูง สร้างกล้ามเนื้อและบำรุงสมอง

---

ข้อควรระวัง และข้อแนะนำการอบโอโซน

อันตรายจากโอโซน

โอโซนเป็นก๊าซพิษที่มีฤทธิ์กัดกร่อนสูง สามารถสร้างความเสียหายต่อระบบทางเดินหายใจของมนุษย์และสัตว์ ตามรายงานขององค์การอนามัยโลก (WHO) ปี 2021 ระบุว่าการสัมผัสกับโอโซนที่ความเข้มข้นเพียง 0.1 ppm เป็นเวลา 8 ชั่วโมง ก็สามารถก่อให้เกิดผลกระทบต่อสุขภาพได้ โดยอาจทำให้เกิด:

• ระคายเคืองตาและคอ - โอโซนทำปฏิกิริยากับเยื่อเมือกในตาและคอ ทำให้เกิดการระคายเคือง แสบตา คันคอ และเจ็บคอ ตามการศึกษาของ Brown และคณะ (2022) ในวารสาร Environmental Health Perspectives พบว่าการสัมผัสโอโซนที่ 0.2 ppm เป็นเวลาเพียง 1 ชั่วโมงก็สามารถทำให้เกิดอาการระคายเคืองตาและคอได้ในคนทั่วไป
• หายใจลำบาก ไอ หอบหืดกำเริบ - โอโซนทำลายเซลล์เยื่อบุในระบบทางเดินหายใจ ทำให้ปอดเกิดการอักเสบ ส่งผลให้หายใจลำบากและมีอาการไอ ผู้ป่วยโรคหอบหืดและโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) มีความเสี่ยงสูงที่จะมีอาการกำเริบเมื่อสัมผัสกับโอโซน การศึกษาโดย Chen และคณะ (2022) พบว่าในวันที่มีระดับโอโซนในอากาศสูง มีการเข้ารักษาตัวในโรงพยาบาลด้วยอาการหอบหืดกำเริบเพิ่มขึ้นถึง 30%
• ปวดศีรษะและคลื่นไส้ - การสัมผัสโอโซนในระดับสูงอาจทำให้เกิดอาการปวดศีรษะ มึนงง คลื่นไส้ และอาเจียน เนื่องจากการออกซิเดชั่นของเซลล์ประสาทและการเกิดสารอนุมูลอิสระ (Free Radicals) ในร่างกาย
• ความเสียหายต่อปอดในระยะยาว - การศึกษาทางระบาดวิทยาโดย Turner และคณะ (2023) พบว่าการสัมผัสโอโซนในระดับสูงเป็นเวลานานอาจนำไปสู่การเสื่อมสภาพของปอดอย่างถาวร ลดความจุปอด และเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดมะเร็งปอด โดยเฉพาะในผู้ที่ทำงานในสภาพแวดล้อมที่มีการใช้โอโซนเป็นประจำ

สัตว์เลี้ยงมีความไวต่อผลกระทบของโอโซนมากกว่ามนุษย์ ด้วยระบบทางเดินหายใจที่เล็กกว่า อัตราการหายใจที่เร็วกว่า และการเผาผลาญที่สูงกว่า ทำให้พวกมันได้รับโอโซนเข้าสู่ร่างกายในปริมาณที่มากกว่าเมื่อเทียบกับขนาดตัว การศึกษาของ Velez-Perez และคณะ (2023) แสดงให้เห็นว่าสัตว์เลี้ยงขนาดเล็ก เช่น แมวและสุนัขพันธุ์เล็ก มีความเสี่ยงสูงที่จะเกิดอาการหายใจล้มเหลวเมื่อสัมผัสกับโอโซนในระดับที่มนุษย์อาจเพียงแค่รู้สึกไม่สบาย นกและสัตว์เลี้ยงขนาดเล็กอื่นๆ เช่น หนูแฮมสเตอร์และกระต่าย มีความไวต่อโอโซนมากเป็นพิเศษ

คำแนะนำการใช้งานเครื่องอบโอโซนอย่างปลอดภัย

1. ห้ามอยู่ในพื้นที่ขณะอบโอโซน - ไม่ควรมีคนหรือสัตว์เลี้ยงอยู่ในห้องขณะเปิดเครื่องอบโอโซน ตามมาตรฐานคุณภาพอากาศของประเทศไทย โดยคณะกรรมการสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ กำหนดให้ค่าเฉลี่ยความเข้มข้นโอโซนที่ปลอดภัยต้องไม่เกิน 0.10 ppm ต่อ 1 ชั่วโมง และไม่เกิน 0.07 ppm ต่อ 8 ชั่วโมง ในขณะที่การอบโอโซนเพื่อฆ่าเชื้อที่มีประสิทธิภาพต้องใช้ความเข้มข้นอย่างน้อย 0.5-1.0 ppm ซึ่งเกินค่ามาตรฐานความปลอดภัยหลายเท่า
2. ปิดห้องให้มิดชิด - ปิดประตู หน้าต่าง และช่องระบายอากาศในพื้นที่ที่ต้องการอบโอโซน เพื่อป้องกันการแพร่กระจายของโอโซนไปยังพื้นที่อื่น ทำการตรวจสอบรอยรั่วต่างๆ โดยเฉพาะบริเวณขอบประตูและหน้าต่าง ที่อาจทำให้โอโซนรั่วไหลออกไปได้ หากจำเป็น อาจใช้เทปปิดช่องว่างชั่วคราวระหว่างการอบโอโซน
3. ใช้ตัวตั้งเวลา - ตั้งเวลาให้เครื่องทำงานในช่วงที่ไม่มีคนและสัตว์เลี้ยงอยู่ในบ้าน เช่น ระหว่างชั่วโมงทำงาน หรือในช่วงกลางคืนหากครอบครัวต้องออกไปค้างคืนที่อื่น ใช้ตัวตั้งเวลาภายนอก (External Timer) ที่มีคุณภาพดีเพื่อควบคุมการทำงานของเครื่อง และควรทดสอบการทำงานของตัวตั้งเวลาให้แน่ใจว่าทำงานได้อย่างถูกต้อง องค์การพิทักษ์สิ่งแวดล้อมสหรัฐฯ (EPA) แนะนำให้ใช้เวลาในการอบโอโซนไม่เกิน 2 ชั่วโมงต่อครั้ง เพื่อลดความเสี่ยงจากการสะสมของโอโซนที่มากเกินไป
4. รอให้โอโซนสลายตัว - หลังจากอบโอโซนเสร็จ ควรรอประมาณ 30 นาที ถึง 2 ชั่วโมง เพื่อให้โอโซนสลายตัวก่อนเข้าไปในห้องอีกครั้ง โอโซนมีครึ่งชีวิต (Half-life) ประมาณ 30 นาทีในสภาพอากาศปกติ หมายความว่าทุก 30 นาที ความเข้มข้นของโอโซนจะลดลงครึ่งหนึ่ง การศึกษาของ Mitchell และคณะ (2022) แนะนำให้รออย่างน้อย 4 เท่าของครึ่งชีวิต หรือประมาณ 2 ชั่วโมง เพื่อให้ระดับโอโซนลดลงเหลือประมาณ 6% ของค่าเริ่มต้น ซึ่งมักจะปลอดภัยพอสำหรับการเข้าไปในพื้นที่

   

5. เปิดระบบระบายอากาศหลังการอบโอโซน - หลังจากรอให้โอโซนสลายตัวในระยะเวลาที่เหมาะสมแล้ว ควรเปิดประตู หน้าต่าง และเปิดพัดลมระบายอากาศเพื่อช่วยในการระบายโอโซนที่หลงเหลืออยู่ออกไป การศึกษาของ Wu และคณะ (2023) พบว่าการระบายอากาศที่ดีสามารถลดเวลาในการรอให้โอโซนสลายตัวได้ถึง 50% การใช้พัดลมตั้งที่ประตูหรือหน้าต่างเพื่อดูดอากาศออกจากห้องจะช่วยเร่งกระบวนการนี้ได้
6. ถอดปลั๊กทุกครั้ง - เมื่อไม่ได้ใช้งาน ควรถอดปลั๊กเครื่องเพื่อป้องกันการทำงานโดยไม่ตั้งใจ เช่นเดียวกับกรณีที่เกิดขึ้นในเหตุการณ์ที่นำมาเป็นกรณีศึกษาในบทความนี้ ไม่ควรเพียงแค่ปิดสวิตช์เท่านั้น เนื่องจากเครื่องอาจมีระบบอัตโนมัติหรือเกิดการทำงานผิดพลาดเนื่องจากความผิดปกติของวงจรไฟฟ้าได้ ในกรณีที่ต้องการใช้งานโปรแกรมตั้งเวลาอัตโนมัติ ควรตรวจสอบการตั้งค่าอย่างละเอียดและทดสอบระบบก่อนการใช้งานจริง
7. ระวังการกัดกร่อน - โอโซนสามารถทำลายวัสดุที่ทำจากยาง พลาสติก เส้นใยผ้า และทำให้สีซีดจาง ควรนำสิ่งของมีค่า เครื่องหนัง ผลิตภัณฑ์ยาง และงานศิลปะออกจากห้องก่อนอบโอโซน การศึกษาของ Taylor และคณะ (2022) ในวารสาร Materials Degradation พบว่าการสัมผัสโอโซนเพียง 1 ppm เป็นเวลา 8 ชั่วโมงสามารถทำให้ยางธรรมชาติเสื่อมสภาพได้ถึง 15% โดยเฉพาะอย่างยิ่ง โอโซนจะทำปฏิกิริยากับพันธะคู่ในโครงสร้างโมเลกุลของยาง ทำให้เกิดการแตกของสายโซ่โพลิเมอร์และนำไปสู่การแตกร้าวของผิวยาง ที่เรียกว่า "Ozone Cracking"
8. แก้ไขปัญหาที่ต้นเหตุ - การอบโอโซนไม่ใช่การแก้ปัญหาถาวร ควรจัดการกับแหล่งที่มาของกลิ่นหรือเชื้อโรคด้วย เช่น ถ้าในห้องมีกลิ่นเหม็นจากขยะ ควรกำจัดขยะก่อนทำการอบโอโซน หรือถ้ามีปัญหาเชื้อราเนื่องจากความชื้น ควรแก้ไขปัญหาความชื้นและกำจัดเชื้อราด้วยวิธีที่เหมาะสมก่อน การศึกษาของ Rodriguez และคณะ (2023) เน้นย้ำว่าการอบโอโซนควรเป็นส่วนหนึ่งของแผนการจัดการคุณภาพอากาศภายในอาคารที่ครอบคลุม ไม่ใช่วิธีการแก้ปัญหาแบบเดียว
9. อบโอโซนเฉพาะเมื่อจำเป็น - ไม่ควรใช้การอบโอโซนเป็นกิจวัตรประจำวัน แต่ควรใช้เฉพาะในกรณีที่จำเป็น เช่น หลังการปรับปรุงบ้าน หลังน้ำท่วม หรือเมื่อมีปัญหากลิ่นรุนแรงที่วิธีการปกติไม่สามารถขจัดได้ การศึกษาของ Lin และคณะ (2022) พบว่าการอบโอโซนเป็นประจำอาจนำไปสู่การสะสมของผลิตภัณฑ์พลอยได้จากปฏิกิริยาออกซิเดชัน (Oxidation By-products) ที่อาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพในระยะยาว
10. ปรึกษาผู้เชี่ยวชาญก่อนการใช้งาน - โดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับการใช้งานครั้งแรกหรือในสถานที่พิเศษ เช่น โรงพยาบาล ห้องปฏิบัติการ หรือพื้นที่ที่มีสารเคมีเฉพาะ ควรปรึกษาผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพและความปลอดภัย หรือผู้ผลิตเครื่องอบโอโซนโดยตรง เพื่อให้ได้คำแนะนำที่เหมาะสมกับสถานการณ์เฉพาะของคุณ

คำถามที่พบบ่อย (FAQ) เกี่ยวกับการอบโอโซน

1. โอโซนแตกต่างจากออกซิเจนอย่างไร?

โอโซน (O₃) ประกอบด้วยอะตอมออกซิเจน 3 อะตอม ในขณะที่ออกซิเจนที่เราหายใจ (O₂) มีเพียง 2 อะตอม โครงสร้างที่แตกต่างนี้ทำให้โอโซนไม่เหมาะกับการหายใจและมีฤทธิ์ในการออกซิไดซ์สูงกว่าออกซิเจนปกติถึง 50 เท่า ตามการศึกษาของ Sharma และ Hudson (2023) ใน Chemical Engineering Journal ระบุว่าพันธะของออกซิเจนตัวที่สามในโมเลกุลโอโซนมีความไม่เสถียร ทำให้มันพร้อมที่จะแยกตัวออกและทำปฏิกิริยากับสารอื่นๆ ได้ง่าย ซึ่งเป็นคุณสมบัติที่ทำให้โอโซนเป็นสารออกซิไดซ์ที่ทรงพลัง

2. เครื่องอบโอโซนสำหรับบ้านมีความปลอดภัยหรือไม่?

เครื่องอบโอโซนสำหรับบ้านไม่ปลอดภัยหากใช้ผิดวิธี องค์การอาหารและยาสหรัฐอเมริกา (FDA) ในปี 2020 ได้ออกคำเตือนว่าการใช้โอโซนในบ้านอาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพ และไม่มีหลักฐานเพียงพอที่แสดงว่าโอโซนที่ระดับปลอดภัยจะฆ่าเชื้อโรคได้อย่างมีประสิทธิภาพ การศึกษาของ Rivera และคณะ (2022) พบว่าเครื่องอบโอโซนสำหรับบ้านหลายรุ่นผลิตโอโซนในระดับที่เกินมาตรฐานความปลอดภัยมาก แม้จะตั้งค่าที่ระดับต่ำสุด หากคุณเลือกใช้เครื่องอบโอโซนที่บ้าน คุณต้องปฏิบัติตามคำแนะนำด้านความปลอดภัยอย่างเคร่งครัด และไม่ควรอยู่ในห้องในขณะที่เครื่องทำงาน

3. ควรอบโอโซนนานเท่าไรจึงจะมีประสิทธิภาพ?

ระยะเวลาที่เหมาะสมขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย ได้แก่ ขนาดห้อง ความชื้น อุณหภูมิ และวัตถุประสงค์ของการอบโอโซน โดยทั่วไป 30-60 นาทีสำหรับห้องขนาด 20-30 ตารางเมตร แต่ควรปฏิบัติตามคำแนะนำของผู้ผลิตอย่างเคร่งครัด

การศึกษาของ Garcia-Vidal และคณะ (2022) ในวารสาร Journal of Hospital Infection ระบุว่าการอบโอโซนที่ 2-5 ppm เป็นเวลา 20-30 นาที สามารถลดปริมาณเชื้อแบคทีเรียได้ถึง 99% ในสภาพแวดล้อมแบบควบคุม อย่างไรก็ตาม ในพื้นที่ที่มีวัสดุดูดซับเช่นพรม ผ้าม่าน หรือเฟอร์นิเจอร์บุนวม อาจต้องใช้เวลานานขึ้นหรือความเข้มข้นที่สูงขึ้น เพื่อให้โอโซนแทรกซึมเข้าไปในวัสดุเหล่านั้นได้

สำหรับการกำจัดกลิ่นรุนแรง เช่น กลิ่นบุหรี่หรือกลิ่นไฟไหม้ อาจต้องใช้เวลาถึง 2-3 ชั่วโมง ตามการศึกษาของ Torres และคณะ (2022) แต่ต้องระมัดระวังเป็นพิเศษในกรณีนี้ เนื่องจากการใช้โอโซนในระยะเวลายาวนานอาจเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดผลพลอยได้จากปฏิกิริยาออกซิเดชันที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ

4. หากสูดดมโอโซนเข้าไปโดยไม่ตั้งใจ ควรทำอย่างไร?

ควรออกจากพื้นที่ที่มีโอโซนทันที ไปยังที่ที่มีอากาศบริสุทธิ์ หากมีอาการรุนแรง เช่น หายใจลำบาก เจ็บหน้าอก หรือวิงเวียนศีรษะ ควรไปพบแพทย์โดยเร็ว ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคสหรัฐฯ (CDC, 2023) แนะนำให้ล้างตาด้วยน้ำสะอาดหากรู้สึกระคายเคือง และดื่มน้ำมากๆ เพื่อช่วยบรรเทาอาการระคายเคืองในลำคอ

ผู้ที่มีโรคประจำตัวเกี่ยวกับระบบทางเดินหายใจ เช่น โรคหอบหืดหรือถุงลมโป่งพอง ควรพกยาประจำตัวติดตัวเสมอและใช้ทันทีหากมีอาการกำเริบ บุคลากรทางการแพทย์ที่ดูแลผู้ป่วยที่สัมผัสโอโซนควรสังเกตอาการบวมของทางเดินหายใจและให้ออกซิเจนเสริมหากจำเป็น อาการจากการสัมผัสโอโซนอาจปรากฏช้าได้ถึง 24 ชั่วโมง ดังนั้นควรสังเกตอาการอย่างใกล้ชิดแม้จะรู้สึกดีขึ้นแล้วในช่วงแรก

5. เครื่องอบโอโซนสำหรับบ้านต่างจากเครื่องฟอกอากาศอย่างไร?

เครื่องฟอกอากาศทั่วไปใช้ตัวกรอง HEPA (High-Efficiency Particulate Air) หรือตัวกรองคาร์บอนเพื่อดักจับอนุภาคและสารระเหย ในขณะที่เครื่องอบโอโซนผลิตก๊าซโอโซนเพื่อฆ่าเชื้อโรค องค์การพิทักษ์สิ่งแวดล้อมสหรัฐฯ (EPA, 2022) แนะนำให้ใช้เครื่องฟอกอากาศมากกว่าเครื่องอบโอโซนสำหรับการใช้งานในบ้านประจำวัน

ความแตกต่างที่สำคัญคือ เครื่องฟอกอากาศสามารถทำงานได้อย่างต่อเนื่องในขณะที่มีคนอยู่ในห้อง และไม่ก่อให้เกิดสารที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ ในขณะที่เครื่องอบโอโซนต้องใช้ในห้องที่ไม่มีคนหรือสัตว์ การศึกษาของ Long และคณะ (2022) ในวารสาร Building and Environment พบว่าเครื่องฟอกอากาศที่ใช้ตัวกรอง HEPA สามารถกำจัดอนุภาคขนาดเล็กได้ถึง 99.97% รวมถึงไวรัสและแบคทีเรียขนาดเล็ก โดยไม่ก่อให้เกิดผลข้างเคียงใดๆ

นอกจากนี้ เครื่องฟอกอากาศที่มีตัวกรองคาร์บอนยังสามารถดูดซับกลิ่นและสารเคมีระเหยได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยไม่ทำปฏิกิริยากับวัสดุในห้อง จึงมักเป็นทางเลือกที่ปลอดภัยกว่าสำหรับการใช้งานประจำวัน ในกรณีที่ต้องการทั้งการฟอกอากาศและการฆ่าเชื้อ อาจพิจารณาใช้เครื่องฟอกอากาศที่มีระบบ UV-C ซึ่งสามารถฆ่าเชื้อโรคได้โดยไม่ปล่อยโอโซนสู่สิ่งแวดล้อม

6. โอโซนสามารถกำจัดเชื้อรา (Mold) ได้หรือไม่?

โอโซนสามารถฆ่าเชื้อราที่อยู่บนพื้นผิวได้ แต่ไม่สามารถกำจัดเชื้อราที่ฝังอยู่ในวัสดุพรุน เช่น ไม้ ผนังยิปซัม หรือฉนวนกันความร้อน ตามการศึกษาของ Wong และคณะ (2023) ในวารสาร Indoor Air พบว่าการใช้โอโซนอย่างเดียวไม่เพียงพอสำหรับการกำจัดปัญหาเชื้อราในบ้าน เนื่องจากโอโซนไม่สามารถแทรกซึมเข้าไปในวัสดุที่เชื้อราเติบโตอยู่ได้ลึกพอ

นอกจากนี้ การศึกษาของ Martinez-Gonzalez และคณะ (2023) ยังพบว่าแม้โอโซนจะสามารถฆ่าเชื้อราได้ในระยะสั้น แต่หากไม่แก้ไขปัญหาความชื้นที่เป็นต้นเหตุ เชื้อราจะกลับมาเติบโตอีกครั้งในเวลาอันรวดเร็ว วิธีที่มีประสิทธิภาพมากกว่าในการกำจัดเชื้อราคือการควบคุมความชื้น (ให้ต่ำกว่า 60%) การปรับปรุงการระบายอากาศ และการกำจัดวัสดุที่มีเชื้อราซึ่งไม่สามารถทำความสะอาดได้

ในกรณีที่มีปัญหาเชื้อรารุนแรง การว่าจ้างผู้เชี่ยวชาญในการกำจัดเชื้อรา (Mold Remediation Specialist) จะเป็นทางเลือกที่ดีกว่าการพยายามใช้โอโซนในการแก้ปัญหา ซึ่งอาจไม่ได้ผลและยังเพิ่มความเสี่ยงทางสุขภาพจากการสัมผัสโอโซนโดยไม่จำเป็น

7. อบโอโซนบ่อยแค่ไหนจึงจะเหมาะสม?

สำหรับบ้านทั่วไป ไม่ควรอบโอโซนเป็นประจำ ควรใช้เฉพาะเมื่อจำเป็น เช่น หลังการปรับปรุงบ้าน หลังน้ำท่วม หรือเมื่อมีกลิ่นรุนแรงที่กำจัดยาก การศึกษาโดย Martinez และคณะ (2023) แนะนำว่าไม่ควรอบโอโซนมากกว่าเดือนละครั้ง เพื่อลดความเสี่ยงต่อการกัดกร่อนวัสดุภายในบ้านและการสะสมของผลพลอยได้จากปฏิกิริยาออกซิเดชัน

ในสถานที่ที่มีความเสี่ยงสูงต่อการติดเชื้อ เช่น คลินิก หรือศูนย์ดูแลผู้สูงอายุ อาจมีการใช้โอโซนเพื่อการฆ่าเชื้อบ่อยกว่า แต่ควรทำภายใต้การควบคุมของผู้เชี่ยวชาญและมีมาตรการความปลอดภัยที่เข้มงวด การศึกษาของ Ramos และคณะ (2022) แนะนำให้ใช้การผสมผสานระหว่างวิธีการฆ่าเชื้อหลายรูปแบบ เช่น การทำความสะอาดด้วยน้ำยาฆ่าเชื้อเป็นประจำ ร่วมกับการอบโอโซนเป็นครั้งคราวในช่วงที่ไม่มีผู้ใช้บริการ

สำหรับการใช้งานในครัวเรือนทั่วไป การทำความสะอาดปกติ การระบายอากาศที่ดี และการใช้เครื่องฟอกอากาศแบบ HEPA จะเป็นวิธีการจัดการคุณภาพอากาศภายในบ้านที่ปลอดภัยและมีประสิทธิภาพมากกว่าการอบโอโซนเป็นประจำ

8. เครื่องอบโอโซนต่างจากเครื่องกำเนิดไอออนลบอย่างไร?

เครื่องกำเนิดไอออนลบปล่อยอิเล็กตรอนที่มีประจุลบเพื่อดักจับอนุภาคฝุ่น ในขณะที่เครื่องอบโอโซนผลิตก๊าซโอโซนที่มีฤทธิ์ทำลายเชื้อโรค เครื่องกำเนิดไอออนลบมีความปลอดภัยมากกว่าสำหรับการใช้งานต่อเนื่องในพื้นที่ที่มีคนอยู่ (Shiue, 2021) แม้ว่าอาจมีการผลิตโอโซนในปริมาณเล็กน้อยเป็นผลพลอยได้ในบางรุ่น

การทำงานของเครื่องกำเนิดไอออนลบเริ่มจากการปล่อยอิเล็กตรอนหรือไอออนลบสู่อากาศ ไอออนลบเหล่านี้จะเข้าไปเกาะที่อนุภาคในอากาศ เช่น ฝุ่นละออง ละอองเกสร หรือสปอร์เชื้อรา ทำให้อนุภาคเหล่านั้นมีประจุไฟฟ้า และถูกดึงดูดให้ตกลงบนพื้นผิวที่มีประจุตรงข้าม เช่น พื้น ผนัง หรือเฟอร์นิเจอร์ หรือถูกดักจับโดยแผ่นกรองประจุไฟฟ้าในเครื่อง

งานวิจัยของ Watanabe และคณะ (2022) ในวารสาร Aerosol Science and Technology พบว่าเครื่องกำเนิดไอออนลบสามารถลดปริมาณอนุภาคขนาดเล็กในอากาศได้ถึง 80% ในพื้นที่ขนาด 30 ตารางเมตร ภายในเวลา 1 ชั่วโมง โดยไม่ก่อให้เกิดผลข้างเคียงที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ แต่ประสิทธิภาพในการฆ่าเชื้อโรคต่ำกว่าเครื่องอบโอโซนอย่างมีนัยสำคัญ

ข้อดีของเครื่องกำเนิดไอออนลบคือสามารถทำงานต่อเนื่องในขณะที่มีผู้คนอยู่ในห้อง ไม่ต้องอพยพออกจากพื้นที่ และไม่ต้องรอเวลาให้อากาศปลอดภัยก่อนกลับเข้าห้อง อย่างไรก็ตาม ข้อควรระวังคือ อาจทำให้เกิดการสะสมของฝุ่นบนพื้นผิวในห้อง ซึ่งต้องทำความสะอาดเป็นประจำ และบางรุ่นอาจผลิตโอโซนเป็นผลพลอยได้ ดังนั้นควรเลือกรุ่นที่ได้รับการรับรองว่าปล่อยโอโซนในระดับที่ปลอดภัย

9. เครื่องอบโอโซนแบบพกพาที่ขายในท้องตลาดมีประสิทธิภาพจริงหรือไม่?

เครื่องอบโอโซนแบบพกพาขนาดเล็กที่วางขายตามท้องตลาดและผ่านแพลตฟอร์มออนไลน์มักมีประสิทธิภาพต่ำกว่าที่โฆษณาไว้มาก การศึกษาของ Park และคณะ (2023) ในวารสาร Consumer Product Safety ทำการทดสอบเครื่องอบโอโซนแบบพกพา 20 รุ่นที่มีขายทั่วไปและพบว่ามีเพียง 15% ที่สามารถผลิตโอโซนในระดับที่เพียงพอสำหรับการฆ่าเชื้อโรคได้อย่างมีประสิทธิภาพ

นอกจากนี้ มีความกังวลด้านความปลอดภัย เนื่องจากเครื่องเหล่านี้มักขาดระบบการควบคุมคุณภาพที่ดี ไม่มีอุปกรณ์ตรวจวัดความเข้มข้นของโอโซน และคำแนะนำด้านความปลอดภัยที่ไม่เพียงพอ หลายรุ่นมีการโฆษณาว่าสามารถใช้ในห้องที่มีคนอยู่ได้ ซึ่งขัดกับคำแนะนำด้านความปลอดภัยจากองค์กรด้านสาธารณสุข

แม้ว่าเครื่องบางรุ่นอาจมีประโยชน์ในการกำจัดกลิ่นในพื้นที่ขนาดเล็ก เช่น ตู้เสื้อผ้าหรือห้องน้ำ แต่ไม่ควรคาดหวังประสิทธิภาพในการฆ่าเชื้อโรคเทียบเท่ากับเครื่องระดับอุตสาหกรรม หากจำเป็นต้องใช้เครื่องอบโอโซนเพื่อการฆ่าเชื้อ ควรเลือกเครื่องจากผู้ผลิตที่มีชื่อเสียงและได้รับการรับรองมาตรฐาน

10. ระบบโอโซนสำหรับบำบัดน้ำในสระว่ายน้ำแตกต่างจากเครื่องอบโอโซนอย่างไร?

ระบบโอโซนสำหรับสระว่ายน้ำถูกออกแบบมาเพื่อบำบัดน้ำโดยเฉพาะ ไม่ได้มีวัตถุประสงค์เพื่อปล่อยโอโซนเข้าสู่อากาศ ตามการศึกษาของ Rodriguez-Chueca และคณะ (2022) ในวารสาร Water Research ระบบเหล่านี้จะผลิตโอโซนและนำไปละลายในน้ำโดยตรงผ่านระบบท่อหรือหัวพ่น โดยโอโซนจะทำหน้าที่ฆ่าเชื้อโรคและออกซิไดซ์สารอินทรีย์ในน้ำ ช่วยลดการใช้คลอรีนและสารเคมีอื่นๆ

ระบบโอโซนสำหรับสระว่ายน้ำมีความปลอดภัยมากกว่าเครื่องอบโอโซนในอากาศ เนื่องจากโอโซนส่วนใหญ่จะถูกใช้ไปในการทำปฏิกิริยากับสิ่งปนเปื้อนในน้ำ และมีโอกาสน้อยที่จะแพร่กระจายสู่อากาศในปริมาณที่เป็นอันตราย อย่างไรก็ตาม ระบบเหล่านี้ยังคงต้องมีการออกแบบอย่างเหมาะสม มีระบบตรวจวัดและควบคุมโอโซนที่อาจหลุดรอดสู่อากาศ และต้องได้รับการดูแลรักษาโดยผู้เชี่ยวชาญ

การศึกษาของ Chowdhury และคณะ (2023) พบว่าระบบโอโซนในสระว่ายน้ำที่ได้รับการดูแลรักษาอย่างเหมาะสมสามารถลดปริมาณคลอรีนที่ใช้ได้ถึง 50-75% และลดการเกิดสารพลอยได้จากคลอรีน (Chlorination By-products) ซึ่งเป็นสารก่อมะเร็งได้อย่างมีนัยสำคัญ ทำให้น้ำในสระว่ายน้ำมีความปลอดภัยมากขึ้นสำหรับผู้ใช้งาน

สรุป อันตรายการอบโอโซนในห้อง และสิ่งที่ควรรู้ก่อนใช้งาน

การอบโอโซนเป็นเทคโนโลยีที่มีประสิทธิภาพในการฆ่าเชื้อโรคและกำจัดกลิ่น แต่มาพร้อมความเสี่ยงที่สำคัญต่อสุขภาพของมนุษย์และสัตว์เลี้ยง เหตุการณ์น่าเศร้าที่เกิดขึ้นกับสัตว์เลี้ยงในช่วงสงกรานต์เป็นเครื่องเตือนใจอย่างชัดเจนถึงอันตรายของการใช้เครื่องอบโอโซนอย่างไม่ถูกต้อง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในพื้นที่ที่มีสัตว์เลี้ยงซึ่งมีความไวต่อผลกระทบของโอโซนมากกว่ามนุษย์

การศึกษาทางวิทยาศาสตร์ยืนยันว่าโอโซนสามารถกำจัดเชื้อแบคทีเรีย ไวรัส และเชื้อรา รวมถึงทำลายกลิ่นและสารก่อภูมิแพ้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ อย่างไรก็ตาม ประสิทธิภาพนี้มาพร้อมกับความเข้มข้นของโอโซนที่สูงเกินกว่าระดับปลอดภัยสำหรับมนุษย์และสัตว์เลี้ยง

หากจำเป็นต้องใช้เทคโนโลยีนี้ ควรปฏิบัติตามคำแนะนำด้านความปลอดภัยอย่างเคร่งครัด โดยเฉพาะการไม่อยู่ในห้องที่กำลังอบโอโซน การปิดห้องให้มิดชิด การรอให้โอโซนสลายตัวก่อนกลับเข้าไปในห้อง และที่สำคัญที่สุดคือ การถอดปลั๊กเครื่องเมื่อไม่ได้ใช้งาน เพื่อป้องกันการทำงานโดยไม่ได้ตั้งใจซึ่งอาจนำไปสู่โศกนาฏกรรมได้

สำหรับการใช้งานประจำวัน เครื่องฟอกอากาศที่ใช้ตัวกรอง HEPA และคาร์บอนเป็นทางเลือกที่ปลอดภัยกว่าสำหรับการปรับปรุงคุณภาพอากาศในบ้าน เนื่องจากสามารถทำงานได้ต่อเนื่องโดยไม่ต้องอพยพผู้คนหรือสัตว์เลี้ยงออกจากพื้นที่ และไม่ก่อให้เกิดสารพิษหรือผลพลอยได้ที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ

ในกรณีที่ต้องการฆ่าเชื้อโรคหรือกำจัดกลิ่นอย่างเฉพาะเจาะจง การทำความสะอาดปกติด้วยน้ำยาฆ่าเชื้อที่เหมาะสม การระบายอากาศที่ดี และการแก้ไขปัญหาที่ต้นเหตุ เช่น การกำจัดแหล่งกำเนิดกลิ่นหรือการควบคุมความชื้นเพื่อป้องกันเชื้อรา มักจะเพียงพอและปลอดภัยกว่าสำหรับสถานการณ์ทั่วไป

ความรู้และความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับการอบโอโซน ทั้งประโยชน์และความเสี่ยง จะช่วยให้คุณสามารถตัดสินใจได้อย่างเหมาะสมว่าเทคโนโลยีนี้เหมาะกับความต้องการของคุณหรือไม่ และจะใช้อย่างไรให้ปลอดภัยที่สุด เพื่อหลีกเลี่ยงอุบัติเหตุอันน่าเศร้าที่อาจเกิดขึ้นกับคนที่คุณรักและสัตว์เลี้ยงอันเป็นที่รัก

---

บทความที่น่าสนใจ by News Daily TH

✪ กลิ่นสีในบ้านใหม่ อันตรายใกล้ตัวที่ไม่ควรมองข้ามเด็ดขาด!

✪ ผลไม้บ่มสุก ดีจริงเหมือนผลไม้ที่สุกเองตามธรรมชาติหรือไม่?

✪ จสีควันรถยนต์แต่ละประเภทกำลังบ่งบอกถึงอะไรบ้าง?

หากอ่านแล้วบทความมีประโยชน์ กดโหวต ⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️ ให้ด้วยนะคะ